Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Zavqiy (1853-1921). Zavqiy o'zbek demokratik va xalqchil adabiyotining Muqimiy va Furqat ijod etgan an'analarini davom ettiradi. U o'z asarlarida xalqning ayanchli hayoti va qismatiga sherik bo'lish va achinish, kelajak istiqbolga umid nigohi bilan bo-qish, ozodlik va erkka intilish g'oyalarini ilgari suradi. Zavqiy ijod etgan asarlar yo'nalishini quyidagi to'rt guruhga bo'lish mumkin: l.Lirik she'rlar. 2.Hajviyalar. 3.Sayohatnomalar. 4.Dostonlar.

Shoir o'zining «Aylab keling», «Kelmasa kelmasun, netay», «Ofarin», «Yuzingni ko'rsatib avval», «G'orat etding», «Uch xo-roboti», «Ajab ermas», «Farg'ona», «Raxsan Ergash», «Voqeai qozi saylov», «Obid mingboshi haqida hajv», «Talading baring», «Ahli rasta hajvi», «Ajab zamona», «Zamona kimniki?» kabi lirik she'rlari, muhammaslari va hajviy satirik asarlarida ulug' insoniy fazilat, haqiqiy chin sevgiga s adoqat va chirkin tuzum sharoitidagi nuqsonlarga munosabatni tarannum etadi.

Xususan, Zavqiyning hayotiy voqealarga nisbatan o'ta sez-girligi, voqea va hodisalarning ichki mazmunini chuqur anglab yetishga mohirligi va undan aniq va to'g'ri xulosalar chiqara olish san'ati shoirning «Ajab ermas» muhammasida yorqin ko'zga tashlanadi.

1916-yilgi Jizzax qo'zg'olonini ziyraklik bilan kuzatgan shoir Zavqiy: «Muqarradur zamona inqilob o'lsa ajab ermas» degan qat'iy xulosa chiqaradi.

Zavqiy satirik shoir sifatida adolatsiz zamondan faryod chekadi, undagi illatlar, chirkin nuqsonlar jabr sitamlarni o'tkir qalam tig'ila hajv qiladi. U o'z asarlarida «Zamona zo'rniki» de-gan xalq naqlidan kelib chiqib shunday deydi:

Ahlidilbo'lsazamonningboyibo'l, bazzozibo'l, Aqchadin langar chop ushlab, rastaning darbozi bo'l.
«Zamona kimniki?» she'rida shoir Zavqiy qo'yilgan aniq savolga mantiqiy va to'g'ri javob beradi: «davr-davron hamma joyda hokimu mirzoniki, «silliq salloniki», «surati zeboniki». Mehnatkash xalq esa och-yalang'och, xonavayron hokimlar zul-mi ostida bag'ri qon ekanligini afsus nadomatlar ila tasvirlaydi.
Shahru qishloq demangizkim, fisq ila to'ldi jahon, Ahli dunyo qoshida yolg'onchilardur nuqtadon. Yo'q rivojkasb-u hunarga, sovrilibdur xonumon. Xoh kosib, xoh dehqon qayga borsa bag'ri qon, Holi har yerda suhan sharmanda-yu rasvoniki.
Xulosa shuki ma'rifatparvar demokrat shoir Zavqiy mehnatkash xalq g'ami-dardi bilan yongan va xalqning baxtli istiqboliga o'zini baxshida etgan ajoyib bir insondir.