Bmi mavzulari banki va uni bajarish bo`yicha uslubiy tavsiyalar

1
 Улуғов А. Дардман дил илтижолари // Ўзбекистон адабиёти ва санъати. – 1993. - 26 февр. 

---

Muhiddinning ular orasida “pochtachilik” qilishi kabi xodisalar yumoristik 
lavhalarda chizilgan. Bunday o’rinlar kitobxonda zavq-shavq, kulgu uyg’otadi. 
Voqyealar Muhiddin tilidan kulgili tarzda, sho’x-shodon hikoya qilinadi. 
Kulgu orqali qahramon o’z-o’zini va o’zgalarni “fosh qiladi”. Bu asar haqida 
adabiyotshunos olim va tanqidchi U.Normatov quyidagi asosli fikrlarni bildirgan 
edilar: “Muhiddin ichak uzdi kulgilar orqali faqat o’zgalarni emas, o’zini ham 
“fosh etish”dan tap tortmagan, o’z ojizliklari, shumliklari, goho qaltis “gunohlari” 
qanchalar qimmatga tushganligini tortinmay aytadi, ifodalaydi. Bu narsa asarga 
yanada o’zgacha fayz, iliqlik, samimiyat bahsh etadi... Birgina istak shuki, 
san’atda, adabiyotda noyob soha-hajvchilik boshida turgan, kulgi tili bilan so’zlash 
iste’dodini ilk asaridayoq ko’z-ko’z qila olgan bu ukamiz bundan buyon hajviy 
xarakterlarning ko’lamdorligi, mazmunning teranligi, ilmiy ibora bilan aytadigan 
bo’lsak, qahramonlarning konseptualligi ustida bosh qotirsa, shunda u hajviy 
nasrimizni yangi bosqichga ko’tara oladigan asarlar yarata olishga shubha 
yo’q...”
2
. 
Aynan shunday mulohazani yosh hamda iste’dodli yozuvchi Abdunabi 
Abdiyevning “Tilsim” qissasi haqida ham bildirish mumkin. Adib ijtimoiy 
voqyelikni tasdiqlash yo’lidan emas, balki an’anaviy realizimga xos uslubni yangi 
jihatdan boyitganligi asarda inson ko’nglini bor jozibasi, rang-barangligi, 
ziddiyatlari bilan tasvirlashga erishganligida ko’rinadi. Aynan shu xususiyat uning 
kelajak ijodiga katta umid uyg’otadi. Zero, badiiy asarning qimmatini mavzuning 
dolzarbligi, mavsumiyligi yoki “O’tkir muammo”si belgilamaydi. Muhimi, har 
ikkala yosh qalamkash ana shu estetik tamoyilni yaxshi bilgan holda qalam 
tebratganlar. Hozirgi yoki umuman hayot xodisalariga shunchaki munosabat 
bildirish, nimanidir tasdiqlash yoki inkor qilish kabi maqsadni ham belgilagan 
emaslar. Aksincha, bu ijodkorlar o’zbek nasriga xos an’analarni o’zlashtirgan 
xolda badiiy so’z san’atining asl tabiati va ruhiyatining sirli qatlamlarini yangicha 
uslubda ochishga intilganlar. Ular yaratgan asarlarning shakli, syujet tuzilishi, 
ifoda tarzi ham o’ziga xos. Bunday xususiyatlar an’anaviy realizmga xos aniq 
zamon va makon tushunchasining mavjudligini; hayot hodisalarini izchil bayon 
etish, qahramon ruhiyatini urf bo’lgan realizm mantiqi asosida ochish; hayot 
hodisalari va insonlar xarakterini bor tafsilotlari bilan keng tavsiflashga urinish, 
real hayot hodisalari girdobidagi inson ruhiyatini tahlil qilish kabi 70-80-yillar 
o’zbek nasriga xos xususiyatlar bilan omuxtaday tasavvur beradi. Ammo, 
mustaqillik davrida yaratilgan aksari qissalar markazida voqealardan ko’ra ko’proq 
qahramonlar, ularning ongi, xayoloti, ruhiyati, borlig’i bor ko’lami va turfa 
ranglari bilan tasvirlangan. Inson ongi va dunyosining betakror, ziddiyatli 
jarayonlari hayotning o’zidagi kabi gavdalantirilgan. Natijada, xayolot, ruhiyat 
bilan realik uyg’unlashib, sharqona milliy ruhni, hayot falsafasini ifoda qilgan. 
Bunday ijobiy janriy-uslubiy izlanish har jihatdan qo’llab-quvvatlanishi va 
o’rganilishi lozim. Qolaversa, yakkahokim mafkura, yagona sosrealizm talablari 
allaqachon rad etilgan, demokratik jamiyatning ijodkor, yaratuvchi va mustaqil fikr 
kishisiga bo’lgan hozirgi kunlardagi ehtiyoji badiiy ijodning eskirmaydigan 
2