Bmi mavzulari banki va uni bajarish bo`yicha uslubiy tavsiyalar

1
 Бўтаев Ш. Кутботардаги боғ. Қиссалар ва ҳикоялар. –Т.: Адабиёт ва санъат нашриёти, 1997. - 40-
бет. 

---

kamtarin insonlarni tasavvur qiladi. Ulg’ay ena kabi bog’ ham yaxshi odamga 
o’xshaydi, ming yilda dunyoga bir keladi. Daraxtlar odamlarning qolgan umrini 
yashaydi, shuning uchun daraxtlargayam, odamlargayam, ona zaminga ham mehr 
kerak! – deya bong urging keladi.
Yozuvchining “Bir kunlik mehmon”
2
qissasida ham tog’ odamlarining hayoti 
tasvirlangan. Voqyealar sobiq kursdoshlardan Saidning qishloqqa, Xolmo’min 
xonadoniga mehmon bo’lib borishi bilan boshlanadi. Qishloq hayoti, odamlari 
Saidning nigohi orqali kuzatiladi. Voqyealarga eng birinchi Do’xtir bova kirib 
keladi. Qishloqda kimning uyiga mehmon kelsa, qo’ni-qo’shni, yoru birodarlarga 
xabar beriladi, bir necha soatdan keyin mehmon “qo’lma-qo’l” bo’lib ketadi. 
Do’xtir bova qishloqning aptekachisi. Mehmon kelganda qishloq ahli birinchi 
“kattalar”ga xabar beradi. Xolmo’min Do’xtir bovaga xabar berdirgach, ular 
uchovlashib, yalanglikda dam oladilar, “anovi”dan otishib, yayrashadi, kechga 
tomon mehmonni to’yga taklif qilishadi. To’y tasviri orqali yozuvchi urf-odatlarga 
munosabat masalasini yoritishga harakat qiladi. To’ydan keyingi urishish-
do’pposlashuvlarda kuyovga ziyon yetmasin, deb uni tepaga, shoxsupaga 
o’tkazilgani, kelinni ehtiyotlab, chimildiqda saqlashgani, elning “kattalari”: 
raisning muovini, brigadir, ombor mudiri va boshqalar o’tirgan xona tasviri, har bir 
shaxs qiyofasini chizib beruvchi tasvirlar mehmon nigohi orqali gavdalantirilgan. 
Shahardan kelgan artistlarning ma’nisiz qo’shiqlarini pisand qilmay, el 
hurmatlagan hofizlarni qo’shiq aytishga chorlash, polvonlarning yengiltaklikni or 
bilib, sukut saqlashlari, Abdujalil tog’aning davrani sehrlagan ovozi tog’ odamlari 
hayotidan bilinib-bilinmay uzoqlashayotgan an’analar, tabiiylik, beg’uborlik 
haqida o’ylatadi. Hofizlar ustidan pul sochilganda “zamonaviy artistlar” terib oladi, 
ular esa mag’rur yurib to’yxonadan uzoqlashadilar. Ana shu manzara tasviri 
haqiqiy iste’dodni Olloh in’om etishi, buni anglay olgan iste’dod sohibi esa o’z 
iste’dodi mevasini xalqiga hech bir manfaatni ko’zlamay tortiq etishi lozimligini 
o’z e’tiqodiga aylantiradi. Bunday imon egasi bo’lmaganlar esa hamma narsani 
pullaydilar. Said voqealarni kuzatar ekan, o’z ayblari yo nuqsonlarini bekitish 
uchun “niqob” topadilar, shu niqobni kiyib, haqiqiy basharalarini bema’ni, 
qimmati yo’q matohday his qildi: necha yillardan beri bir bo’limda ishlaydi, erta 
ketadi, qosh qorayganda qaytadi. Xo’sh, undan, u umrini tikkan ishidan kimga 
nima naf tegayapti? Uning o’zi kim? Nega hech qachon ichiga, ichidagi to’lib 
yotgan hasratlariga quloq tutmadi? Odam – kar – qing’ir ishlarga ichida 
bo’layotgan g’alayonlarga quloq tutmaydi; odam – ko’r – ichidagi dahshatli 
manzaralarni hech vaqt ko’rolmaydi, odam – shol – o’z ichiga borolmay, keraksiz 
joylarda takabburona odimlab yuraveradi.
So’pining uyiga o’t ketdi. O’t o’chiruvchi mashinalar yetib keldi, qishloq ahli 
ham qo’ldan kelgancha yordam berishga harakat qildi. Ammo so’pining bor 
xonumoni yonib kul bo’ldi. Aytishlaricha, u kelini bilan til biriktirib soddadil 
cho’ponga tuhmat qilgan va podadan o’margan; ikki mardikor yigitga tuhmat qilib, 
ularning haqqiga xiyonat qilgan, ular “uying kuysin”, - deb qarg’aganlar. Eng 
qizig’i, qishloqning o’rtasidagi katta chinor avval qushlar uchun shahar bo’lgan