Bmi mavzulari banki va uni bajarish bo`yicha uslubiy tavsiyalar

1
 ЎзАС газетаси, 1996, 30-сон. 

---

tashlashga kuchlari yetmagach, kovlab olishga majbur bo’lgan baland tolga osib, 
oftobda quritardi». Yana bir misol: «qish paytlari g’amlab qo’ygan o’tini yetmagan 
kunlari u ko’rpaga oyog’ini tiqqancha xotirasiga isinib jon saqlardi», «...Uning shu 
turishi azob-uqubatning bir to’plam uyumiga o’xshardi». Qahratonda «xotirasiga 
isinib jon saqlash», motamsaro ayolning holatini «azob-uqubatning bir to’plam 
uyumi»ga o’xshatish sahifalarga chizilgan dramatik sahnalar, ohu faryodlardan 
ko’ra qahramon ruhiy holatini aniqroq va ta’sirchanroq ifodalashi bilan yuqori 
baholandi. 
Hikoya qahramoni shu xil iztirob, g’am-alamlarga qaramay o’z g’ururini, 
sha’nini baland tutadi. Bu holat o’quvchiga quyidagicha bayon etiladi: «Bayna 
momo qishloqdoshlariga ko’z-ko’z qilmoqchiday va bu uyning erkagi va oriyati 
o’lmagan deya takidlayotganday eri va o’g’lining polvonlik yaktaklarini har 
oyning oxirida shusiz ham hammaning ko’ziga tashlanib turadigan uyning 
shapatgayiga osib qo’yadi».
Filologiya fanlari doktori, professor U.Normatov ta’kidlaganidek: «Shamolni 
tutib bo’lmaydi» hikoyasida yangicha syujet tuzish va ruhiy tahlil yo’llari yaqqol 
seziladi. Bu asar «Maymun yetaklagan odam» kabi yangi jahon adabiyotida keng 
tarqalgan real hayot xodisalarini mifologik model asosida gavdalantirishning 
yaxshi milliy namunasidir»
1
. 
Adabiyot – so’z san’ati. «Adabiyot, undagi so’z bamisoli cho’g’» deb 
tariflaydi adabiyotshunos A.Ulug’ov. Darhaqiqat, haqiqiy san’at asari so’zning 
qudrati, uning jozibasi bilan dunyoga keladi. So’z ilohiy, unga xiyonat qilib 
bo’lmaydi. Yozuvchi N.Eshonqul yaratgan hikoyalarga voqealar talqini vajidan 
emas, so’zning salmog’i nuqtai nazaridan yondashadigan bo’lsak, adibning barcha 
hikoyalaridagi so’zlar o’quvchiga qahramonlarning turfa xolatini, yashayotgan 
muhitini, kechinmalarini murakkab o’zgarish, tebranishlari bilan tasavvur etishga 
imkon beradi. Hikoyalarda «dedi-dedi» suhbatlaru voqealar bayoni yo’q. 
Aksincha, odamni o’ylashga undaydigan, har bir so’zning ortidan katta bir manzilu 
makon, tirik odam taqdiri, uning qalbi borligini ko’rishga da’vat qiladigan 
mushohada talablik bor»
2
. Birgina «Xayol tuzog’i» hikoyasini oladigan bo’lsak, 
unda hikoya qahramoni o’zi yashab qo’ygan umrni afsus-nadomat-la eslab 
shunday deydi: «U paytlar hikmatli gaplar aytishni, bashorat qilishni shunchalar 
sevardikki, guyo insoniyat kelajakka biz qurib bergan xayol ko’prigidan o’tgandek 
tuyular, har bir narsa bizga porloq istiqbolimizdan darak berar, garchi endi umid 
gullarimizni uzib tashlagan bo’lsa ham, ma’shuqalarimizning eshigini tonggacha 
poylab chiqardik; uni ko’rishimiz bilan xazonlikka yuz tutgan dunyoga yasharish 
fasli kirib kelayotgandek ko’ngillarimiz nurafshon bo’lib ketar, unga kitoblardan 
iqtiboslar keltirib, muhabbat va vafo haqida erinmaslan safsata sotardik; ko’pincha 
uzun jumlalarimizga ma’shuqalarimiz tugul o’zimiz ham tushunmasdik, lekin vaqt 
bamisoli bir gulu uni bag’rimizga ekib qo’yish juda ham jo’n, osonday tuyulardi va 
biz bir kuni umrimiz gulzorida shunday hayot davrlari bizga chikora edi, biz uni 
kutib olishga va yengishga o’zimizni tayyor deb hisoblar, ruhimiz ham shunchalar