Bmi mavzulari banki va uni bajarish bo`yicha uslubiy tavsiyalar

1
«Ўзбекистон адабиёти ва санъати». 1996 йил, 16 февраль. 
1
«Ўзбекистон адабиёти ва санъати». 1996 йил, 16 февраль. 
2
«Ўзбекистон адабиёти ва санъати». 1996 йил, 2 февраль. 
3
 Шарафуддинов О. Модернизм – жўн ҳодиса эмас // ЎзАС. 2002 йил 7 июн. 

---

«Modernizm» atamasi hozirgi zamon G’arb san’atiga nisbatan bemalol 
qo’llanib kelinadi. Bu san’atning yuzaga chiqishi esa, aslida bir-biri bilan aloqada 
bo’lmagan, Yevropaning turli mamlakatlarida yashagan, har xil millatga mansub 
yozuvchi, shoir, musavvirlar tomonidan turli vaqtlarda tashkil etilgan, 
uyushtirilgan, harakatga keltirilgan oqimlar, to’garaklar, guruhlarning intilishlari 
samarasidir. Masalan, kubizm Fransiyada, futurizm Italiyada, dadaizm 
Shvesariyada paydo bo’ldi. Ularning barchasiga xos yetakchi jihatlardan biri 
g’ayrirealistik ijod usulidir. Barchasini umumlashtiruvchi yagona atama esa 
«modernizm». Bu atamaning nazariy, umumfalsafiy asoslarini A.Shopengauer, 
M.Shtirner, S.Kerkogyer, F.Nisshe, A.Bergson kabi faylasuflarning ijodiy merosi 
bilan bog’lashadi
1
.
Modernizm oqimining o’zbek adabiyotida kirib kelishini shoir Bahrom 
Ro’zimuhammad quyidagicha izohlaydi: «Modernizm»ni realizmga qarshi qo’yib 
bo’lmaydi. Modernizmga realizm suvratidagi sosial realizm oqimigina qarshi 
qo’yilgan. Endilikda asta-sekin adabiyot siyosatdan holi bo’lmoqda. Chunonchi, 
adabiyotning o’z «siyosati» mavjud. Adabiyot inson ruhiy olami uzra siyosat 
yurgizadi – ruh olamidagi jismlar orasida intizom o’rnatiladi. Qadim-qadimdan 
shunday bo’lib kelgan. So’fiylarning ko’ngil parvarishi talimot bejiz kun tartibiga 
chiqmagan bir mahallar. Biz shu yo’ldan yurmog’imiz lozim. Bu yo’l 
manaviyatimizni yuksaklikka olib chiqadi, bu yo’l millatimiz yuragini, sharqona 
kechinmalarini bobolarimiz ma’naviyatiga omuxta etgan holda jahon ilm ahliga 
ko’z-ko’z qiladi». 
Darhaqiqat, shoir ta’kidlaganidek, inson ruhiy holatini taftish etuvchi, uning 
o’zligini, «men»ini kashf etishga qaratilgan modern adabiyoti Sharqning ulkan 
tafakkur qudrati bilan yaratilgan. Bu borada yozuvchi N.Eshonqul fikr bildirar 
ekan, xalqimizning qadimiy ijod namunalarini yuqori baholab: «Turkiy xalqlar 
asotir va eposining ta’sir ko’lami shu darajada kengki, biz xatto buni tasavvur ham 
qilolmaymiz. Agar biz ana shu merosni o’zlashtira olsak, G’arb adabiyoti nimadan 
«ozuqlangan»ini ham, chinakam ma’nodagi adabiyot o’zi nimadan iborat 
ekanligini ham tezda tushunib yetamiz»
2
.
Nazar Eshonqul asarlarini o’qib turib yozuvchi ijodidagi bo’tiq jihatlar asosan 
xalq mifologiyasi asosida, uning o’zagidan ruh olib yaratilganligiga amin bo’lasan.
«Shamolni tutib bo’lmaydi»dagi Bayna momodek matonatli insonlar, «Xaroba 
shaxar surati»dagi parishon yigit, o’z tanazzulini sezmagan saylovga nomzodi 
qo’yilgan shoir, unga qarama-qarshi tarzda o’z mag’lubiyatini seza turib, bunga 
ko’nikkan professor, «Xayol tuzog’i»dagi aldov va maqsadsizlik ustiga qurilgan bu 
dunyodan voz kechgan Voqif, inson miyasini taomiga aylantirgan «To’zon»dagi 
maxluqlarga urush ochib, o’zi ham uning domiga tushgan yozuvchi yigit, «Lazzat 
ortida qolgan yurak»dagi kabi yo’qlik va noma’lumlik, puch g’oyalarga berilgan 
talabalarning o’y-xayollari, orzu-armonlari, kechinmalari, his-tuyg’ulari aks etgan