Бўйича 1-курс талабаси

Rossiya Federatsiyasi tarkibidagi Turkiston muxtoriyati talabi ham shu maqsadni
ko’zda tutardi.
O’lkaning milliy kuchlari o’rtasida yuz bergan bu ajralish va g’oyaviy ixtiloflar,
shubhasiz, ularning harakat birligiga jiddiy putur etkazardi. Ayniqsa “Sho’roi
Ulamo”chilarning nashri - “Al-Izoh” jurnali sahifalarida millatning ilg’or kuchlariga,
vatanparvar milliy ziyolilarga nisbatan adovat urug’ini yoyishga alohida urg’u berildi.
Bu esa aslida shovinistik kuchlar tegirmoniga suv quyish edi. Negaki bundan o’lkada
faoliyat yuritayotgan yot begona siyosiy kuchlar o’z maqsadlari yo’lida foydalandilar.
Turkistonda demokratik harakatlarning o’sib borishida, turli ijtimoiy qatlamlar
va tabaqalarni istiqlol uchun kurash bayrog’i ostida birlashtirishda 1917 yilda bo’lib
o’tgan Umumturkiston musulmonlari qurultoylari va ular ishlab chiqqan dasturiy
hujjatlar, tashkiliy tadbirlarning roli katta bo’ldi.
Turkiston o‘lka musulmonlar sho‘rosi “Sho’roi Islomiya” tashkiloti tashabbusi bilan
1917 yil 16 aprelda Umumturkiston musulmonlarining I qurultoyi chaqirildi.
Qurultoy ancha vakolatli anjuman bo’lib, uning ishida Turkistonning ko’plab atoqli
kishilari qatnashadilar. Ular orasida M. Cho’qaev, M. Abdurashidxonov, M. Behbudiy,
U. Asadullaxo’jaev, Sh. Lapin, T. Norbo’tabekov, A. Z. Validiy, S. Yusupov, I.
Shoahmedov va boshqalar bor edi. Qurultoy kun tartibiga 16 ta masalaning
qo’yilishining o’zi ham uning katta ahamiyatidan darak berardi. Qurultoyda
o’lkaning bo’lajak davlat qurilishiga alohida to’xtalinib, Turkistonga keng muxtoriyat
huquqini beradigan demokratik Rossiya federatsiyasi tuzilishi g’oyasi ilgari surildi.
Qurultoyda - Turkiston o‘lka musulmonlari sho‘rosini tuzish to’g’risida qaror qabul
qilindi. Turkiston o’lka musulmonlar Sho’rosining birinchi yig’ilishida uning markaziy
organi - Markaziy sho‘ro tuzildi. Mustafo Cho’qaev Markaz raisi, Munavvar Qori rais
muovini, Ahmad Zakiy Validiy kotib, M. Behbudiy, UAssadullaxo’jaev va boshqalar
a’zolar etib saylandilar. Markaziy sho’ro zimmasiga o’lkadagi barcha tarqoq, o’z holicha
ish yuritayotgan, nizom va dasturlariga ega bo’lmagan uyushma va tashkilotlarni
birlashtirish, faoliyatini muvofiqlashtirish vazifasi yuklandi. Buni uddalashda Markaziy
sho’roning joylarda tashkil etilgan shu’ba (bo’lim)lari muhim rol o’ynadi. Jumladan,
Toshkent shu’basini M. Abdurashidxonov, Samarqand shu’basini M. Behbudiy, Farg’ona
shu’basini esa Nosirxon To’ra Kamolxon To’ra o’g’li boshqardi. Shu tariqa Turkistonda