Bizfoydalanayotgantilturlibirliklardan, vositalardaniborat. Ularningharbiritildao'ziningmuhimvazifasinibajaradi. Tahlilqilgandatilbirliklariajratiladi, aniqlanadivaizohlanadi

Buyruq gaplar va ularning uslubiy xususiyatlari

Ma’lum bir harakat-holatni, voqea-hodisani bajarish yoki bajarmaslikka tinglovchini da’vat etmoqchisiz. ana shu joyda kesimi buyruq maylidagi fe’llar bilan ifodalangan gaplardan foydalanasiz. Masalan, Oldin o’yla, keyin so’yla.

Buyruq gaplar – kesimi buyruq maylidagi fe’l bilan ifodalanib, buyurish,da’vat qilish ma’nolarini bildirgan gaplardir. Masalan: Chiroyli yoz. Kitobni o’qing.
Juda muhim: Buyruq gaplarning buyruq maylidagi fe’l bilan ifodalangan kesimi ba’zan tushib qolishi mumkin, lekin uning o’rni nutq vaziyatidan bilinib turadi. Masalan: Hamma paxta terimiga!
Buyruq gaplarning oxiriga yozuvda nuqta(ba’zan undov belgisi) qo’yiladi.
Buyruq gaplarning kesimi aniq nisbat, ikkinchi shaxs, buyruq maylidagi fe’llar bilan ifodalanadi. Masalan: Chekmang!
Ba’zan majhul nisbat, uchinchi shaxs, buyruq maylidagi fe’llar bilan ifodalanishi ham mumkin. Masalan:
Ishga qabul qilinsin.
Juda muhim: Ayrim hollarda uchinchi shaxs buyruq maylidagi fe’llar bilan ifodalangan gapning kesimi II shaxs ma’nosida qo’llaniladi. Masalan, Chekmang o’rnida chekilmasin. Uyga kiring o’rnida Uyga kirilsin. Bunday vaqtda iltifot, mulozamat bildirish, kesatiq kabi ma’nolarni ifodalaydi.
Buyruq gapning kesimi, odatda , gap oxirida keladi. Ba’zan buyruqni kuchaytirish, do’q-po’pisa ma’nosi ifodalanganda kesim gap boshida keladi. Masalan, Qo’lingizni oling o’rniga Oling qo’lingizni.
Buyruq gapga misollar:
1. Siz o’g’limga ozor bermang. 2. Tabarruk boshingiz doimo omon bo’lsin. 3. Yer yuzini munavvar etaylik.
4. Bu gaplarni ukangga aslo ayta ko’rma. 5. Ey Navoiy, boda birla xurram et ko’ngil uyin…
Istak gaplar va ularning uslubiy xususiyatlari

Nutq jarayonida boshqalarga o’zingizning istak-xohishingizni bayon qilgingiz kelsa, ana shu maqsadingizga muvofiq kesimi shart maylidagi fe’l bilan ifodalangan gap shaklini tanlaysiz. Masalan: Toshkentga borsam. Men talabalik baxtiga musharraf bo’lsam.

Kesimi shart-istak maylidagi fe’llar bilan ifodalangan gaplar istak gaplar deyiladi.
Yozuvda istak gaplar oxiriga nuqta qo’yiladi.
Istak gapga misollar: