Bitiruv malakaviy ishini maqsadi va vazifalari

3.2. Sof foydaning shakllanishi va unga ta'sir etuvchi omillar tahlili

Sof foyda iqtisodiy sub’yektlari faoliyati yakunini ifodalaydigan muhim iqtisodiy ko’rsatkichlardan biri hisoblanadi. Bozor munosabatlari sharoitida har bir xo’jalik sub’yekti o'z faoliyati natijasida sof foydaga erishishni ko’zlaydi. Shu sababli hann sof foyda miqdorini o’rganish va unga ta'sir etuvchi omillarga baho berish korxona samaradorligini oshirishga olib keladi. Korxona ixtiyorida qoladigan va uning erkin tasarrufidagi foyda sof foyda deyiladi. Ushbu ko’rsatkich soliq to’loviga qadar bo’lgan foyda summasidan foyda (daromad)dan soliq va boshqa soliqlar va ajratmalar summasini chegirish asosida aniqlanadi. Sof foyda tahlilida uning o’tgan yillarga, shuningdek, korxona biznes rejasi ko’rsatkichlariga nisbatan o’zgarishlari o’rganiladi. Moliyaviy natijaviylikning ushbu yakuniy qatori barcha ichki va tashqi axborotdan foydalanuvchilar e'tiboridagi masala hisoblanadi.
Bugungi kunda korxona sof foydasining o’zgarishiga ta'sir etuvchi omillarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
mahsulot, ish va xizmatlarni sotish hajmining o’zgarishi; mahsulot, ish va xizmatlar bahosining o’zgarishi;
mahsulot, ish va xizmatlar ishlab chiqarish xarajatlarining o’zgarishi;
davr xarajatlarining o’zgarishi;
moliyaviy faoliyatdan olinadigan foyda va zararlarning o’zgarishi;
favqulodda foyda va zararlar o’zgarishi;
foydadan olinadigan soliqlar va soliqli to’lovlaming o’zgarishi va hakozolar.

Tahlil etishda har bir omilning sof foyda o’zgarishidagi mutloq qiymatlari aniqlanadi. Ularning o’zgarishlariga baho berish orqali korxonada foydani o’stirish yuzasidan ichki imkoniyatlarning mavjudligi o’rganiladi (4-rasm).

Foyda miqdorini tahlil etishda gorizontal va vertikal tahlil metodlari muhim o'rin tutadi.

4-rasm.Sof foydaning shakllanishi omilli tahlilining strukturaviy- mantiqiy modeli.³

-Vertikal tahlil orqali foyda turlari tarkibidagi strukturaviy o’zgarishlarga baho beriladi.
2-jadval

“Oltin Jun” korxonasining 2014 yildagi sof foydasining gorizontal