|
Мавзу юзасидан саволлар:
1.Жадидлар ҳаракатининг сиёсий ва ижтимоий иқтисодий замини нималардар иборат?
2.Жадид маърифатпарварлар томонидан ХIX аср охири ва ХХ аср бошларида қайси газеталар нашр этилди?
3.Қайси жадид намояндаларини биласиз?
4.Жадидларнинг дастури ва мақсадлари нималардан иборат эди?
5.Жадидлар миллий демократик давлатчилик ғояларининг амалдаги ифодаси нимада эди?
“Нима учун?” техника қоидаси
“Нима учун ?” техникасидан фойдаланиб “Нима учун жадидлар янги усул мактаблари очишга ҳаракат қилганлар?” саволини ечиш
Нима учун ?» Нима учун ?» Нима учун ?»
Нима учун ?» Нима учун ?»
“Чалғитувчи саволлар” услубининг қоидаси
Ҳар бир гуруҳга алоҳида иккитадан чалғитувчи саволлар берилади ва дарҳол жавоб бериш талаб килинади. Гуруҳ жавоб беролмаса бошка гуруҳга жавоб бериш имкони берилади.
2. “Чалғитувчи саволлар” саволини йўналтирувчи услубий тавсиялар
1. Ким жадидларнинг ғоявий отаси ҳисобланган?
2. И.Гаспирали нима учун янги усул мактаби очишга ҳаракат қилди?
3. “Таржимон” газетаси орқали қандай ғоялар илгари сурилган?
4. “Ҳуррият” газетасининг муҳаррири ким бўлганн?
5. Нима учун жадидлар хотин қизлар масаласига эътибор қаратишган?
6. Собиқ шўролар даврида жадидларга нисбатан қандай муносабатда бўлишган?
Умумлашган жадвал
“Фан”
Жадид маърифатпарвар
|
Ҳаёт йиллари
|
Туғилган жойи
|
Фаолияти ва ҳаракати
|
Чоп этилган газеталари ёки журнали
|
Илгари сурилган ғоялари
|
Эришилган натижалар
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
“Тошкент жадидлари”
Исми
|
Ҳаёт йиллари
|
Фаолияти ва асарлари
|
Илгари сурган ғоялари
|
Натижалари
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
“Самарқанд жадидлари”
Исми
|
Ҳаёт йиллари
|
Фаолияти ва асарлари
|
Илгари сурган ғоялари
|
Натижалари
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б./Б./Б/. график органайзерини қўллаш тўғрисидаги қоидалар:
1“Инсерт” технологиясидан фойдаланган ҳолда матнни ўқинг.
2.Эгалланган маълумотни мустақил равишда тартибга солиш учун уларни матндаги белгилар асосида катакларга “тарқатиб” чиқинг.
|
Мавзунинг саволи
|
Биламан
|
Билишни истайман
|
Билдим
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1
|
Жадилар ҳаракати даври
|
|
|
|
2
|
Исмоил Гаспирали газетаси,асарлари,ғояси
|
|
|
|
3
|
М.Беҳбудий
газетаси,асарлари,ғояси
|
|
|
|
4
|
А.Авлоний
газетаси,асарлари,ғояси
|
|
|
|
5
|
М.Абдурашидхонов
газетаси,асарлари,ғояси
|
|
|
|
6
|
А.Шакурий
газетаси,асарлари,ғояси
|
|
|
|
“Тушунча” методи
Тушунчаларни ўз билганича
таҳлил қилиш
Тушунчалар
|
Сизнинг тасаввурингиз-да бу тушунча нимани англатади?
|
Сизнинг консепсиянгиз ва фаолиятингиз-да у қандай ўрин эгаллайди?
|
Қўшимча маълумот
|
Жадид
|
|
|
|
Маърифатпарвар
|
|
|
|
Янги усул мактаби
|
|
|
|
“Таржимон”
|
|
|
|
“Падаркуш”
|
|
|
|
“Ҳуррият”
|
|
|
|
“Ҳақ олинур берилмас”
|
|
|
|
Истиқлол
|
|
|
|
Мухторият
|
|
|
|
“Ойна”
|
|
|
|
Театр
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ФСМУ технологияси
Ф - Жадидчилик ҳаракати ҳақида баён этинг
С - Жадидчилик ҳаркатининг юза келиш сабабини кўрсатинг
М- Жадидчилик ҳаракати даврини кўрсатувчи мисол келтиринг
У- Мавзуга оид фикрингизни умумлаштиринг
2.4. Назорат топшириқлари ва мустақил таълим юзасидан кўрсатмалар
Мавзу бўйича тест саволлари:
1.Туркистон жадидларининг ғоявий отаси ким бўлган?
А)Беҳбудий
В)Мунаввар Қори
С)Авлоний
Д)Чўлпон
2.”Тараққий” номли газета қачондан нашр этилди?
А) 1905й.
В) 1906й.
С) 1910й.
Д) 1903й.
3.Жадидларнинг сиёсий курашларини акс эттиришда қайси газетанинг роли катта бўлган?
А) Хуршид
В)Тараққий
С)Туркистон овози
Д)Таржимон
4.”Қурбони жаҳолат”,”Дўхтир Муҳаммадёр” асарлари қайси жадидга тегишли?
А)Беҳбудий
В)Мунаввар Қори
С)Авлоний
Д)Чўлпон
5.Туркистондаги жадидчилик марказлари бўлган шаҳарлар қайсилар?
А)Самарқанд,Бухоро,Тошкент,Қўқон
В)Тошкент,Марғилон,Жиззах,Бухоро
С) Самарқанд,Андижон, Кеш,Марғилон
Д) Бухоро,Пойканд,Андижон,Фарғона
6.”Ҳуррият”газетасининг муҳаррири қайси жадид бўлган?
А) Авлоний
В)Шакурий
С)Фитрат
Д) Беҳбудий
7.”Мозий истиқболнинг тарозусидир”, сўзлари қайси жадидга тегишли?
А) Авлоний
В)Шакурий
С)Фитрат
Д) Беҳбудий
8.Жадидчилик нечанчи йилларда инқироз,яъни газета ва янги усул мактабларининг беркитиш ҳолатларини ўз бошидан кечирди?
А)1914 – 1915йй.
В)1916-1917йй.
С)1910-1912йй.
Д)1912-1914йй.
9.А.Авлоний қайси дарсликлар муаллифи ҳисобланади.
А)”Биринчи муаллим”,”Иккинчи муаллим”
В) “Устози аввал”
С)Таълими соний”
Д)”Устози аввал”
10.1910йилда қайси шаҳарларда театр ҳаваскорлар труппалари тузилди?
А)Самарқанд,Тошкент,Қўқон
В)Тошкент,Марғилон,Жиззах
С) Самарқанд,Андижон, Кеш
Д) Бухоро,Пойканд,Андижон
Тақдимот ясаш
2.6. 2 -боб юзасидан хулоса ва таклифлар
Хулоса қилиб айтганда, ХIХ иккинчи ярми ва ХХ аср бошларида Туркистонда юзага келган маърифатпарварлик, яъни жадидчилик ҳаракати Туркистон халқларининг сиёсий, маърифий, маданий уйғонишига кучли таъсир кўрсатганлиги билан характерланади.
Жадидчилик давлат, тузум, бошқарувни ислоҳ этиш, ва миллатни ривожлантириш орқали, умуман, жамиятни янги тараққиёт босқичига олиб чиқишни мақсад қилиб қўйган ғоялар ва аниқ амалий тадбирларни ўзида мужассамлаштирган тизим экани барчага маълум бўлди.Шундай экан, бу тизим жаҳон цивилизацияясида ниҳоятда катта роль ўйнаган Туркистондек улкан тарихий бир ўлкада, кўп асрлар давом этиб келган ҳаётнинг шарқона тарзини сақлаган ҳолда, уни ғарб ва Оврупо тараққиёти натижалари билан бойитишни кўзлаганини ҳамда ХХ аср тонгидан янгича яшамоқни вужудга келтириш усулларини излаганини, истибдод шароитида ўз тақдирини ўзи белгилаш йўлида курашга киришганини кўрсатувчи сертармоқ ва мураккаб жараёнларни ўзида ифода этди.
Республикамиз Биринчи Президенти И.А.Каримов ўз маъруза, мақола, суҳбатларида фидойи жадидларимиз ҳаёти биз учун ўрнак, ёшларни истиқлол, ватанпарварлик, миллатпарварлик, инсонпарварлик руҳида тарбиялашда муҳим аҳамиятга эга, уларнинг босиб ўтган кураш йўлини ўрганиш зарур, деб таъкидлаганлари барчамизга маълум.
Ўзбекистоннинг миллий давлат сифатида ривожланиш йўлига ўтиши тарихий хотирани тиклашга, миллий ўзликни англашга мезон яратди. Шу боис, ўзбек халқининг узоқ муддатли озодлик ва мустақиллик кураши, миллий озодлик ҳаракати мафкурасининг шаклланиш тарихи жуда кучли ижтимоий қизиқиш уйғотмоқда.Маълумки, 70 йиллик шўролар истибододи даврида ўзбек халқининг ва, умуман,Марказий Осиё халқларининг озодлик кураши саҳифалари коммунистик мафкура тайиқи остида онгли равишда сохталаштирилди. Мустаққилик шарофати билан тарихий ҳақиқатни тиклаш вақти келди. Х1Х- ХХ асрлардаги шароитда миллий- озодлик ҳаракатининг, шу жумладан, унинг алоҳида ижтимоий сиёсий оқимларининг тарихий жараёндаги ўрни ва ролини холисона ўрганиш ва ўқитиш долзарб масала ўзликни англашнинг ўсишига муҳим туртки бўлган ва миллий озодлик ҳоясини шакллантириб, ўз фаолияти билан уни амалга оширишга уринган кучли прогрессив ҳаракат- жадидчилик бўлган.У жаҳондаги умуминсоний ва миллий қадриятларга асосланиб, жамиятнинг пишиб етилган ривожланиш талаблари ва ўлка туб ерли аҳолисининг зарур манфаатларига жавоб берган.
Шундай экан инсон камолоти, авлодлар тарбияси масаласи ҳамиша жаҳон аҳлининг, жадид маърифатпарвар зиёлиларнинг диққат марказида бўлиб келди ва бугунги кунда ҳам ўз долзарблигини йўқотган эмас. Дарҳақиқат, авлодларинг ҳам жисмонан, ҳам маънан соғлом ва баркамол бўлиб этишиши, халқига, Ватанига қандай манфаат келтириш уларнинг ғоявий тарбияси билан бевосита боғликдир. Ёшларимизнинг турмуш тарзини юксалтириш, билим олиши ва касб- ҳунар эгаллаши билан боғлиқ имкониятлар ва имтиёзлар яратиш борасида ҳукуматимиз томонидан жуда кўплаб қонун, қарор ва дастурлар қабул қилинган. Шулардан “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури”,”Таълим тўғрисидаги қонун”, Давлат дастурлари шулар жумласидандир.
Ҳозирги даврнинг геополитик мақсадлари, мафкуравий сиёсат шакллари, жумладан, уларнинг яратувчилик ёки бузғунчилик хусусиятлари тасодифий ҳодисалар эмас, аксинча, объектив шарт-шароитларга субъектив омилларининг характерига мос келади. Айнан шундай пайтда аҳолининг турли қатламлари манфаатларини ҳимоя қилувчи мафкураларнинг шаклланишига шароит туғилиши мумкин. Шундай экан миллат жамиятнинг пароканда булиб кетишига йўл қўйиб бўлмайди, акс ҳолда сиёсий, ҳуқуқий, иқтисодий ислоҳотлар ўз аҳамиятини йўқотади, мустақиллик йўлида ғов пайдо бўлади. Шу ўринда таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон тарихи фанини ўқитишда талабалар фаолиятини интерфаол усуллар асосида ташкил этиш зарурдир. Бундай усулларга «ақлий ҳужум»,«ажурали арра»,«танқидий фикрлаш», «мунозара» ва бошқаларни киритиш мумкин. Улар ёрдамида талабаларни мустақил фикрлашда ўз мавқеини мустаҳкамлашда ва ўзгалар фикрини ҳурматлашга ўргатиш мумкин. Атрофимизда рўй бераётган воқеаларнинг Ватан равнақи, юрт тинчлиги ва халк фаровонлиги масалалари билан ўзаро боғлиқлигини таҳлил қилинади.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ
1.Каримов И.А. Юксак маънавият - энгилмас куч. -Т.: Маънавият, 2008.
1. Бобожонова Д. Ўзбекистонда ижтимоий-иқтисодий муносабатлар. Ўқув қўлланма. -Т.: Шарқ, 1999
2. Ўзбекистоннинг янги тарихи. Биринчи китоб. Туркистон чор Россияси мустамлакачилиги даврида. -Т.: Шарқ, 2000.
3. Ўзбекистоннинг янги тарихи. Иккинчи китоб. Ўзбекистон совет мустамлакачилиги даврида. -Т.: Шарқ, 2000.
5. Муртазаева Р.Х. ва бошқалар. Ўзбекистон тарихи. Дарслик.-Т.: 2003.
6. Муртазаева Р.Х., Дорошенко Т.И и др. История Узбекистана. Электронный учебник для вузов. – Ташкент. 2010.
7. Муртазаева Р.Х. ва бошқалар. Ўзбекистон тарихи. Ўқув қўлланма. –Т.: Академия, 2010.
10. Саъдуллаев А. ва бошқалар. Ўзбекистон тарихи: давлат ва жамият тараққиёти. Ўқув қўлланма –Т.: Академия, 2000.
11.Эшов Б.Ж. Ўзбекистон давлатчилиги тарихи. Ўқув қўлланма.- Тошкент, Маърифат. 2009.
Қўшимча адабиётлар:
1. Алиев А. Маҳмудхўжа Беҳбудий. -Т.: Ёзувчи, 1994.
2. Амир Олимхон. Бухоро халқининг ҳасрати тарихи. -Т.: Фан, 1991.
3. Алимова Д.А. История как история, история как наука. Том. 1, 2. – Т.: Узбекистан, 2008, 2009.
4. Ата-Мирзаев О.Б., Гентшке В.Л., Муртазаева Р.Х. Межнациональная толерантность в Узбекистане: история и современность. 2004. 18,9 п.л. В соавторстве.
5.Аъзамхўжаев С. Туркистон муҳторияти.-Т.: Маънавият, 2000.
6. Бобобеков Ҳ.Н. Қўқон тарихи. -Т.: Фан, 1996.
7. Ватан туйғуси. -Т.: Ўзбекистон, 1996.
8. Ерметов А.А. Туркистон назорат органлари фаолияти. Abu matbuot Кonsalt Т., 2007.
9. Жадидчилик: ислоҳот, янгиланиш, мустақиллик ва тараққиёт учун кураш. –Т.: Университет, 1999.
10. 3иёев Ҳ. Туркистонда Россия тажовузи ва ҳукмронлигига қарши кураш. -Т.: Шарқ, 1998.
11. 3иёев Ҳ. Ўзбекистон мустақиллиги учун курашларнинг тарихи - Т., Шарқ, 2001.
12. Левитин Л. Ўзбекистон тарихий бурилиш палласида. -Т.: Ўзбекистон, 2001.
13. Махкамова Н.Социальная структура общества на территории Узбекистана: традиции и трансформации (конец XIX в. – 30-е годы ХХв.). –Т.: Aloqachi, 2009. –С 236.
14. Мустақиллик изоҳли илмий-оммабоп луғати. -Т.: Шарқ, 2009.
15. Полвонов Н., Қўшжонов О. Хоразмдаги ижтимоий-сиёсий жараёнлар ва ҳаракатлар. –Т., Abu matbuot consalt, 2007. 24 б.т.
16. Полвонов Н.Т. Хоразмдаги ижтимоий ҳаракатлар ва сиёсий партиялар тарихи (1900-1924). –Т.: Akademnashr, 2011. –Б.108.
17. Полвонов Н.Т. История социальных движений и политических партии Хорезма (1900-1924). –Т.: Akademnashr, 2011. –С.105.
18. Шарафиддинов О. Истиқлол фидоийлари. –Т.: Чўлпон, 1993.
19.Юнусова Х.Э. Ўзбекистонда миллатлараро муносабатлар ва маънавий жараёнлар (ХХ аср 80-йиллари мисолида). –Т., Abu matbuot-konsalt, 2009. 10,23 б.т.
20. Қурбонов И. Қатағон қурбонлари. –Т.: Ўзбекистон, 1992.
21. Ҳасаний М. Туркистон босқини. –Т.: Нур, 1992.
22. Ҳайдаров М., Ражабов Қ. Туркистон тарихи. –Т., Университет, 2002.
23.Холиқова Р. Россия-Бухоро: тарих чорраҳасида (XIX асрнинг иккинчи ярми - XX аср бошлари). – Тошкент. 2005. – Б. 240.
24. Ўзбекистон миллий энциклопедияси. Т.1-12. –Т.: ЎзМЭ давлат илмий нашриёти, 2000-2006.
Лотин имлосидаги адабиётлар
1. Oblomurodov N., va boshqalar. O`zbekiston tarixi. O`quv qo`llanma. –T.: Yangi asr avlodi, 2011.
2. Usmovov Q. va boshqalar. O`zbekiston tarixi. Darslik. –T.: Sharq,
Электрон таълим ресурслари:
1. “Халқ сўзи” газетаси –www info XS. Uz.
2. “Туркистон” газетаси - www turkiston sarkor. uz.
3. “Маърифат” журнали - www ma’rifat – inform.
4. “Жамият ва бошқарув” журнали - www rzult academy freenet uz.
5. “Мозийдан садо” журнали - www moziy dostlink. Net
6. www. Ziyo net.uz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
