Birin ch I b o‘ L i m texnologik parametrlarni nazorat qilish usullari va vositalari

Diskret chiqish signalli o‘lchash o‘zgartkichlari (releli o‘zgartkichlar)
chiqishda o‘lchanayotgan kattalik ma’lum qiymatga erishganda o‘z holatini
o‘lchov kontaktga ega. Ular asosan texnologik signalizasiya uchun qo‘llanadi.
O’lchash qurilmalarida axborotni uzatish vositasi energiya yoki modda oqimlari
hisoblanadi. O’lchash o‘zgartkichining yoki asbobning kirishiga energiya kirmasa
(o‘lchash ob’ektidan yoki oldingi o‘zgartkichdan), o‘lchash axborotini uzatish
mumkin bo‘lmaydi. Buni xisobga olib, barcha birlamchi o‘zgartkichlar ikki guruhga bo‘linadi: generatorli va parametrik o‘zgartkichlar.
Generatorli o‘zgartkichlar — shunday o‘zgartkichki, ularda axborot oqimini
shakllantirish uchun qo‘shimcha manbadan energiya talab qilinmaydi. Masalan,
termojuft haroratni termoEYUK ga aylantirib, energiyani faqat o‘lchash
ob’ektidangina oladi. SHunday qilib, generatorli o‘zgartkichlarda energiya va axborot oqimlarining yo‘nalishlari bir xil bo‘ladi.
Parametrik o‘zgartkichlar — shunday o‘zgartkichlarki, ularda energiya va
axborot oqimlarining yo‘nalishlari bir xil bo‘lmaydi. Jumladan, agar ob’ektda
qarshiligi haroratga bog‘liq bo‘lgan termorezistor o‘rnatilgan bo‘lsa, u holda axborot olish uchun asbobdan yoki o‘zgartkichdan termorezistorga tok o‘tkazish zarur. Tokning o‘zgarishi o‘lchanayotgan haroratning o‘zgarishi haqidagi axborot bo‘ladi. Axborot signalining intensivligi manba signali intensivligiga bog‘lik bo‘lib, bu parametrik o‘zgartkichlarning o‘ziga xos xususiyatidir.

1.4- §. O‘LCHASH VOSITALARI, ULARNING ELEMENTLARI VA
PARAMETRLARI

O‘lchash vositalari o‘lchashlarda ishlatiladi va ular normallashgan metrologik
xossalarga, ya’ni kattaliklarning ma’lum sonli qiymatlariga hamda o‘lchash
natijalarining aniqligi va ishonchliligini ifodalovchi xossalariga ega bo‘ladi.
O‘lchash vositalarining asosiy turlariga o’lchashlar, o‘lchash asboblari, o‘lchash
o‘zgartkichlari va o‘lchash qurilmalari kiradi.