«biologiya» kafеdrasi

Laboratoriya ishi № 24.


Ildiz tizimi hajmini aniqlash.


Ishning maqsadi: Turli xil o`simliklarning unayotgan urug`larida ildizning o`sish qismlarini aniqlash.
Kerakli asbob va reaktivlar: No`xat, loviya, kungaboqar va bodringning ungan urug`lari, tush, ingichka ip, millimetrli lineyka, termostat, ho`l kamera uchun banka tiqini, filtr qog`ozi, ignalar.


Umumiy tushuncha: Barcha o`simliklarda o`sish jarayoni doimiy xarakterga ega bo`lib, u meristematik to`qimalarning faoliyatiga bog`liqdir. Meristema to`qimalarini tashkil etuvchi hujayralarning bo`linib turishi natijasida o`simliklar bo‟yiga va eniga o`sadi. Bo`yiga o‟sishni ta‟minlovchi meristema birinchi meristema deyiladi. Ular o`simliklarning yer usti hamda ildiz tizimining bo`yiga o`sishini ta`minlaydi. Ikkilamchi meristema, ya`ni kambiy hujayralarining bo`linishi natijasida asosan o`simliklarning yo`g`onlanishi sodir bo`ladi. Ildizning o`sishini quyidagi tajribada ko`rish mumkin.
Ish tartibi va topshiriqlar: Undirilgan no`xat, loviya, g`o`za yoki boshqa biror o`simlikning urug`i 1-1,5 sm uzunlikdagi to`g`ri o`sgan ildizi bilan olinadi. So`ngra ildizga qora tush bilan har 1 mm da ip yoki ingichka pero bilan chiziqlar chiziladi.
Shunday qilib chizilgan ildizlarning 4-5 tasini 20-rasmda ko`rsatilgani singari nam kameraga joylashtiriladi.
Nam kamera yasash uchun stakan yoki banka olinib, uning 1/3 dan qismiga suv solinadi ham devorlariga filtr qog‟oz yopishtiriladi. Urug`lar esa igna bilan idish tiqiniga mahkamlanadi va idishga joylashtiriladi. Bu ildizli nam kamera 20-250S haroratli termostatga saqlanadi.



1-rasm. Ildizning o’sishini aniqlaydigan namli idish. 1.shisha idish; 2-po`kak qopqoq; 3-ignalar; 4-o`simlik urug`lari
Oradan 24 soat o`tgandan so’ng ildizdagi chiziqlar orasi millimetr bilan o`lchanib, ularning qancha uzayganligi aniqlanadi va jadvalga yoziladi.
Jadvaldagi ma`lumotlardan foydalanib, ildizning qaysi qismida o`sish qanday tezlikda borishi aniqlandi.