«biologiya» kafеdrasi

Umumiy tushuncha. Normal nafas olish jarayoni, havodagi erkin kislorod ishtirokida to‘qimalardagi organik moddalarning oksidlanishi natijasida CO₂ va H₂O ga parchalanishidir. Ushbu usul, unayotgan urug‘ga kislorodning yutilishi bilan, undan ajralib chiqayotgan CO₂ ning ishqor bilan bog‘lanishi natijasida kolbadagi havo hajmining o‘zgarishiga asoslangan. Idishdagi havo hajmining kamayishi, naycha bo‘ylab rangli eritmaning ko‘tarilishiga olib keladi.
Ishning tartibi va topshiriqlar. Buning uchun 300-500 ml hajmdagi Bunzen yoki oddiy kolba olib, uning ichiga 50-100 g unayotgan urug‘ solinadi. Kolba ichiga solingan urug‘ning nafas olishi natijasida ajralib chiqayotgan CO₂ ni yutish uchun, kolbaga to‘yingan ishqor eritmasi tushiriladi. Probirkaga solingan ishqorni kolbaga tushirayotganda ehtiyot bo‘lishi kerak, ya’ni uning urug‘ turgan joyga to‘kilishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
So‘ngra, kolba og‘zi, shisha naycha o‘rnatilgan tiqin bilan germetik ravishda berkitiladi va naychaning ikkinchi uchi stakanga solingan rangli suvga 4-5 sm balandlikda botirib qo‘yiladi. Kolba og‘ziga tiqin bekitilishi bilan tajriba boshlangan deb hisoblanadi. Tajribaning boshlanish vaqti daftarga yozib olinadi. Kolba ichidagi kislorodning urug‘ga yutilishi bilan, karbonat angidrid ajralib chiqa boshlaydi. Ajralib chiqayotgan karbonat angidrid, probirkadagi ishqor eritmasiga yutiladi.
Kolba ichidagi kislorodning urug‘ga yutilishi va undan ajralib chiqayotgan CO₂ ning ishqorga yutilishi natijasida, kolba ichidagi havoning hajmi kamayadi. Idish ichidagi havo hajmining kamayishi, o‘z navbatida, shisha naycha bo‘ylab, rangli eritmaning yuqoriga ko‘tarilishiga olib keladi, ya’ni naychadagi bo‘shagan havo o‘rnini rangli eritma egallaydi.
Agar nafas olishi tezligi kuchli bo‘lsa, ma’lum vaqt o‘tishi bilan naycha orqali ko‘tarilayotgan rangli eritma qolbaga tomchilab tushishi ham mumkin.


Vazifa:

1. 
   Unayotgan arpa, bug`doy, chigit olib kelinadi.
   
2. 
   Tajriba davomida kuzatilgan va olingan ma’lumotlar daftarga yozib olinadi va undan tegishli hulosa qilinadi.