«biologiya» kafеdrasi

Nazorat savollari.

1. 
   O‘simliklardagi qaysi jarayonlar suvning kirishiga ta’sir qiladi?
   
2. 
   Tonoplast nima?
   
3. 
   Membrananing vazifasi.
   

Vazifa:

1. 
   Qizil lavlagidan kubiklar kesish.
   
2. 
   Turli eritmalar tayyorlab, probirkalarga qo’yish.
   
3. 
   Probirkalardagi eritmalar rangining o’zgarishini kuzatish va jadvalga yozish.
   
4. 
   Ishni bajarib, xulosasini daftarga yozish.
   

Laboratoriya ishi № 9.


O’simlikka yutilayotgan suv miqdorini potometr yordamida aniqlash.


Ishning maqsadi. Talabalarga o`simliklar novdasining suv shimish tezligini potometrda aniqlashni tushuntirish va kuzatish.
Kerakli asbob va reaktivlar. O`simlik novdasi, potometr, qaynatilgan sovuq suv, qaychi, tarozi, lineyka.
Umumiy tushuncha. O‘simliklarning hujayralari va to‘qimalarida suvning asosan ikki formasi mavjud. Bular erkin va bog‘langan suv molekulalari. Hujayradagi erkin suvning miqdori undagi fiziologik-biokimyovty jarayonlaming jadalligini belgilansa, bog‘langan suv ulaming chidamliligi asoslarini belgilaydi. Bog‘langan suv oz navbatida bjr necha xil bo‘lishi mumkin.
a) osmotik bog‘langan suv (ionlar, molekulalar kabi moddalarni gidratlaydi);
b) kolloid bog‘langan suv, ya'ni o‘z ichiga kolloid sistemaning ichidagi, tashqarisidagi va orasidagi suvni oluvchi suv fommasi;
d) kapillyar bog‘langan suv (o‘lqazuvchi sistemalar va hujayra devori tarkibidagi suv).
Umuman o‘simlik hujayralaridagi bog‘langan suvning miqdori uning turiga, o‘sayotgan joyiga, to‘qimalardagi suvning miqdoriga va o‘simlik qismlariga bog‘liqdir. Ammo umumiy suv miqdori ko‘proq osimlikning turiga bog‘liqdir. Masalan, arpaning ildiz uchlarida umumiy suvning miqdori 93% bo‘lsa, sabzi ildiz uchlarida ushbu ko‘rsatkich 88,2% ni tashkil qiladi. Shuningdek, karam barglarida 86% bo‘lsa, makkajo‘xori barglarida 77%. Xuddi shunday mevalardagi suv miqdori ham har xil-pomidorida 94.1%, olmada 84,0% dan iboratdir
O‘simlik hujayralaridagi suvning asosiy qismi, ya'ni 98% ga yaqini uning vakuolalarida bo‘ladi. Ammo meristema hujayralari bundan mustasno. Masalan, ildiz uchlari meristerna to‘qimalarida oz sondagi mayda-mayda vakuolalar bo‘ladi va ulaming hujayra devorlari juda yupqa bo‘lib suvning asosiy qismi sitoplazmadadir.
Erkin suv yetarli darajada harakalchandir. O‘simliklarga suv va unda erigan turli xil moddalarning kirishi hamda o‘simlik lanasi bo‘ylab harakatlanishi muhim fiziologik jarayonlardan biridir. Ushbu jarayonnmg ainalga oshishida o‘simlik hujayrasiaing osmotik patensiaii alohida ahamiyatga ega va o‘z navbatida diffuziya va osmos qonunlaridan kelib chiqadi.
O’simliklardagi erkin va bog’langan suv miqdorini aniqlash ular xususiyatlarining bir xil emasligiga asoslangandir. Barg bo’lakchalarini konsentrasiyasi ma’lum bo’lgan saxaroza eritmasiga tushirilganda eritmaning suyulishiga, og’irligining ortishiga qarab, eritma bargdan qancha suv olganligini bilish orqali erkin suv miqdori aniqlanadi. Barg bo’lakchalarini doimiy og’irlikka qadar quritish bilan umumiy suv miqdori aniqlanadi. Aniqlangan umumiy suv miqdori bilan erkin suv miqdorining farqi orqali bog’langan suv miqdori aniqlanadi.