«biologiya» kafеdrasi

6-rasm. O`simlik to`qimasida shimish kuchini aniqlashda qo`llanadigan moslama.
So`ngra sabzi suvdan olinadi va undagi chuqurcha yangi tayyorlangan olcha yoki saxaroza qiyomi bilan to`lg`iziladi. Chuqurcha og`zi, ingichka o`lchovli shisha naycha o`rnatilgan tiqin bilan zich qilib berkitiladi. Tiqinni berkitayotganda qiyom bilan tiqin o`rtasida va naychada havo pufakchalarini qoldirmaslikka harakat qilish kerak. Bu ishlarni amalga oshirib bo`lgach, ildiz meva stakandagi suvga tushiriladi. Ildiz mevani stakanga tushirganda, uning og`ziga berkitilgan naycha o`rnatilgan tiqin suvga botib qolmasligi kerak, ya`ni suv satxi tiqindan 1-1,5 sm pastda tursa maqsadga muvofiq bo`ladi.
Shu usulda suvga tushirilgan ildiz meva 40-60 daqiqa davomida stakanda saqlanadi. Shu vaqt ichida o`simlik to`qimasi bilan eritma o`rtasida osmotik jarayon sodir bo`lib, natijada to`qima tarkibidagi suv, chuqurchadagi eritmaga o`tadi. To`qima (ildiz meva) esa, o`z navbatida yo`qotgan suv o`rnini to`ldirish uchun tashqaridan suv tortib ola boshlaydi. Tashqaridan suvning to`qima orqali o`tishi, chuqurchaga solingan qiyom konsentratsiyasiga bog`liq bo`ladi, ya`ni konsentratsiyasi qancha yuqori bo`lsa, suvning ildiz meva orqali o`tishi ham shuncha kuchli bo`ladi. Suvning qiyom tomonga o`tishi qancha ko`p bo`lsa, uning hajmi ham shuncha kengayadi. Qiyom hajmining ortishi, naycha bo`ylab uning ko`tarilishiga olib keladi.
Agar shu tajriba o`lik to’qimalarda olib borilsa, yuqoridagi osmotik hodisa kuzatilmaydi. Chunki, osmotik hodisa va shu tufayli sodir bo`ladigan osmotik bosim, faqat yarim o`tkazuvchanlik xususiyatiga ega bo`lgan tirik hujayralarda kuzatiladi.


Nazorat savollari.

1. 
   Endoosmos va Ekzoosmos farqini bilasizmi?
   
2. 
   Osmotik bosim nima?
   
3. 
   Vant-Goff eritmalaming osmotik bosimi qonuni haqida.
   

Vazifa:

1. 
   Tajribadan olingan natijalar daftarga yozib olinadi.
   
2. 
   Olingan natijalar asosida hulosalanadi.