Biologiya” kafedrasi odam anatimiyasi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun uslubiy ko‘rsatma bilim sohasi

Traxeya(trahea)-qalin tog’ayli 16-20ta yarim halqalaridan hosil bo‘lgan naydan iborat bo‘lib, katta yoshli odamda uzunligi 11-13 sm keladi. U 6 bo‘yin umurtqasining pastki qirrasi damidan boshlanib 4 va 5 ko‘krak umurtqalari o‘rtasida tugallanadi va shu joyda o‘xshash nomdagi o‘pkalarga boradigan ikkita asosiy bronxlarga bo‘linadi. Traxeyaning shilliq pardasi ko‘p qatorli prizmatik kiprikchali epetiliy bilan qoplangan.
Bronxlar(bronchi) –kekirdakning 4-6 ko‘krak umurtqalari ro‘parasida o‘ng va chap tarmoqqa bo‘linadi.O‘ng bronx kalta va kengroq bo‘lib,6-8 tog`ay xalqadan tuzilgan.Chan bronx o‘ngiga qaraganda uzunroq va torroq bo‘lib,9-12 xalqadan iborat bo‘ladi.
O‘pka(pulmo)-ko‘krak qafasining ikki tomonida joylashgan, konus shaklda bo‘lib, uning asosi pastga qaragan bo‘ladi va diafragmaga taqalib turadi. O‘pkaning yumaloqlanib turgan uchi yuqoriga qaragan. O‘pkaning qavariq bo‘ladigan tashqi yuzasi qovurg’alarga taqalib turadi, old tomonidan to‘sh suyagi va atrofidan qovurg’alar bilan chegaralangan.O‘ng o‘pka uchta bo‘lakdan,chap o‘pka ikkita bo‘lakdan iborat bo‘lib, ularda ko‘plab alveolalar bor. Alveolalar bir-biriga zich tarqalgan bo‘lgani uchun ularni o‘rab turuvchi kapilyarlar o‘zining bir yuzasi bilan bitta alveolalar yuzasiga chegaradoshdir. Mana shu narsa alveolalardagi havo bilan kapiliyarda oqib o‘tuvchi qon o‘rtasida gazlar almashinib borishi uchun eng qulay sharoitni ta’minlab beradi. Odamdagi alveolalarning umumiy yuzasi nafas olingan paytda taxminan 100-120 m² ga teng.
O‘pkada qon aylanishining o‘ziga xos xususiyatlari bor. O‘pkada qon ikki xil sistema tomirlari bo‘ylab aylanadi. Bir tomondan o‘pka bronx arteriyalari orqali katta qon aylanish doirasida arterial qon olib tursa, ikkinchi tomondan o‘pkaga o‘pka arteriyalaridan venoz qon kirib, kichik qon aylanish doirasini hosil qiladi.
Ishni bajarish tartibi .
1.Nafas olish sistemasi aks ettirilgan ko‘rgazmali qurollar bilan tanishib chiqing.
2.Nafas olish sistemasiga kiruvchi har bir organning anotomik tuzilishini
ko‘rgazmali qurollar asosida o‘rganib chiqing.
3. Nafas olish sistemasi organlari va qisimlarining nomlarini aniqlab yod oling.
4.Nafas olish sistemasining umumiy holda va organlarga bo‘lingan xolda aks
ettirilgan rasmlarini chizib oling va nomlab chiqing.