|
Ko‘prik arteriyalari (aa. pontis) miya ko'prigiga boradi.
O‘rta miya arteriyalari (aa. mesencephalici) o‘rta miyaga boradi.
Miyachaning ustki arteriyalari (aa. cerebelli superiores) (o‘ng va chap) miyachaning yuqoriqismini qon bilan ta’minlaydi.
Bosh miyaning orqa arteriyasi (a. cerebri posteriores) miya oyoqchasini aylanib o‘tib, bosh miyaning chakka va ensa bo‘laklari pastki yuzasiga tarmoqlar beradi.
Bosh miyaning orqa arteriyasi ichki uyqu arteriyasining orqadagi qo'shuvchi arteriyasi bilan qo‘shilib arterial halqa hosil qilishda ishtirok etadi.
6. Aortaning pastga tushuvchi qismi (pars desendens aortae) IV ko'krak umurtqasi sohasidan boshlanib, IV bel umurtqasi sohasida o‘ng va chap umumiy yonbosh arteriyalariga bo‘linadi. Bo‘lingan joyi bifurcatio aortica deb ataladi Aortaning davomi esa ingichka dumg‘azanmg o’rta arteriyasiga (a. sacralus mediana) aylanib, dumg‘azaning chanoq yuzasidan pastga tomon yo'naladi. Aortaning pastga tushuvchi qismi, o‘z navbatida, ko‘krak va qorin qismlariga ajratiladi.
Aortaning ko‘krak qismi (pars thoracica aortae ) ko‘krak qafasida orqa ko‘ks oralig‘ida joylashadi. Dastlab u qizilo'ngachning old va chap tomonida yotadi. VIII—IX ko'krak umurtqalari sohasida qizilo'ngachni chap tomonidan aylanib uning orqa tomoniga o‘tadi.
Aortaning qorin qismi (pars abdominalis aortae) diafragmaning aorta teshigidan o‘tgan joyda XII ko‘krak umurtqasi sohasidan boshlanib, bel umurtqalarining old tomonida yotadi.
7. Venalar (vena, grekcha — phlebs) arteriyalarga qarama-qarshi yo‘nalib, qonni a’zolardan yurakka olib boruvchi qon tomirlar. Qon venalarda oqibgina qolmasdan, uning ayrim qismlarida (taloq venalari, darvoza vena oqimlari, oyoqning vena chigallarida) to‘planadi.
Venalar magistral va a’zo venalariga bo‘linadi.
Joylashishiga qarab yuza va chuqur venalar tafovut qilinadi.
Venalaming devori arteriyaga nisbatan yupqa bo‘lib uch qavatdan iborat.
Tuzilishiga qarab venalar ikki turga:
devorida silliq mushak bo‘lgan venalar
mushak bo'lmagan venalarga bo‘linadi.
Mushakli venalar, o’z navbatida mushak qavati kuchli rivojlangan venalarga (darvoza venasi ildizlari, tananing pastki qismi va oyoq venalari), ularning o‘rta qavatida silliq mushak tolalari ko‘p bo‘ladi. Mushak qavati kam rivojlangan venalarga tananing yuqori qismi va qo‘l venalari kiradi.
Mushaksiz venalarga bosh va orqa miyaning qattiq va yumshoq pardasi venalari, suyak, ko‘zning to‘r pardasi, taloq va yo'ldosh venalari kiradi. Bu venalar ichki tomondan endoteliy bilan qoplangan bo‘lib, uning ostida endoteliy osti membranasi tashqi tomonida yupqa yumshoq biriktiruvchi to‘qima pardasi bo'ladi.
Venalarning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri ularning ko‘p qismida klapanlari (valvulae venosae) borligi. Klapanlar miya venalari, darvoza vena oqimlari, kovak venalar, bosh va bo‘yin, o‘pka va buyrak venalarida bo‘lmaydi.
Klapanlar venalarning ichki qavatidan hosil bo'lgan juft yarimoysimon burmalar shaklida bo‘ladi. Ular elastik, kollagen tolalar va biriktiruvchi to’qimadan tuzilgan bo’lib, ustidan endoteliy qoplagan. Klapanlar qonni orqaga oqishiga to’sqinlik qiladi. Ular o‘zining turtib chiqqan chekkasi bilan vena devoriga biriksa, botiq chekkasi qon yo‘nalishi yurakka qaragan. Vena devori bilan klapan o‘rtasida klapan sinuslari joylashgan. Qon oqish qiyinlashganda qon klapan sinusiga kirib, klapan cho‘ziladi va qon yo‘lini orqa tomoni bekiladi. Klapanlar, ko'pincha, venalarga kichik irmoqlar quyiladigan joylarda hosil bo‘ladi.
Vena qon tomirlari arteriyalardan ma’lum bir xususiyatlari bilan farqlanadi:
Arteriyalar tekis silindr shaklida bo'lib, venalarning tashqi ko‘rinishi tekis bo‘lmaydi, ular goho kengayib, goho toraygan bo'ladi. Kesmada arteriya yumaloq, vena esa yassi ko‘rinadi.
Venalaming soni arteriyadan ko‘p, chunki o‘rta va kichik o‘lchamli arteriyalar ikkita yo‘ldosh vena bilan birga yuradi. Ko‘p sohalarda (kichik chanoq bo‘shlig‘i, umurtqa kanali ichida) venalar yaxshi rivojlangan chigallar hosil qiladi. Shuning uchun venalarning umumiy hajmi arteriyalardan ikki marta katta. Venalaming yo'nalishi arteriyalarga o‘xshab tekis bo‘lmay egri-bugridir.
Arteriyalardan farqli qo‘l va oyoq venalari ikki guruhga: chuqur va yuza venalarga bo'linadi. Chuqur venalar arteriyalar bilan birga joylashsa, yuza venalar teri osti nervlari bilan birga joylashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
