Biologiya 9-sinf

2. Quyidagi berilgan biogen elementlar va ular ishtirok etadigan jarayonlar bilan juftlang.

---

1 
C, H, O, N 
A 
qon hosil qilishda ishtirok 
etadi
2 
Na, K, Cl 
B 
tiroksin hosil bo‘lishida 
ishtirok etadi
3 
Ca va P 
D 
jinsiy gormonlar 
faoliyatini oshiradi
4 
Fe 
E 
fotosintezda ishtirok etadi
5 
Mg 
F 
kislorodni tashishda 
ishtirok etadi
6 
Zn 
G 
suyak to‘qimalarini hosil 
qilishda ishtirok etadi
7 
J 
H 
membranalar orqali 
moddalarning o‘tishini 
ta’minlaydi
8 
Co 
I 
barcha organik birikmalar 
tarkibiga kiradi
1- I 
2-H 
3-G 
4-F 
5-E 
3. 
Pomidor mevasining qizil rangi (A) sariq rangi (a) ustidan dominantlik qiladi. Tajribada urug‘chili va
changchili organizmlar qizil rangga ega edi, lekin ular chatishtirilganda ¾ qizil, ¼ sariq pomidor hosil
bo‘ladi. 
Ota-onaning va F
1 
duragaylarning genotipini aniqlang.
A-qizil
F
1 
a-sariq 
P 
♀
Aa x 
♂
Aa
G 
A, a A, a
A 
a
A 
AA - qizil 
Aa - qizil
a 
Aa - qizil 
Aa - sariq
Javoblar tarqatilinmasin! Mualliflik huquqi qonun tomonidan himoyalangan. 
Biologiya fanidan barcha sinflar uchun imtixon javoblari I-005 
F
1 
26-BILET 
1. Moddalar almashinuvi nima? Uning jarayonlari va hujayradagi ahamiyati to‘g‘risida ma’lumot
 
bering. 
Tirik organizmlar tarkibidagi turli-tuman kimyoviy moddalar xilma-xil reaksiyalar natijasida doimiy 
ravishda o‘zgarib turadi. Bu jarayon 
moddalar almashinuvi 
yoki 
metabolizm 
deb ataladi. Moddalar 
almashinuvi tirik organizmning yashashi, o‘sishi, hayot faoliyati, ko‘payishi va tashqi muhit bilan doimo
aloqada bo‘lishini ta’minlaydi. Bu esa tirik organizmlarning o‘zini o‘zi yangilashga, o‘ziga o‘xshash nasl
qoldirishga olib keladi, ularning yashashi uchun zarur shart hisoblanadi. Moddalar almashinuvi bir-biriga 
qarama-
qarshi, lekin o‘zaro bog‘langan ikki jarayonni o‘z ichiga oladi. Bular assimilyatsiya (anabolizm,
plastik almashinuv) va dissimilyatsiya (katabolizm, energetik almashinuv) reaksiyalaridan iborat. Moddalar 
almashinuvi organizmda ikkita: qurilish va energetik funksiyalarni bajaradi. 
Plastik almashinuv 
(anabolizm) 
jarayonida tirik organizmlarda moddalarning hosil bo‘lishi, ya’ni sintezlanish jarayoni
kuzatiladi. Bunda 
organizm tashqi muhitdan har xil moddalarni qabul qiladi va ularni o‘zlashtiradi. Bu o‘zlashtirilgan
mahsulotlar hujayrada kechadigan sintezlanish reaksiyalari uchun mahsulot sifatida sarf bo‘ladi. Hujayrada
oqsillar, uglevodlar, lipidla
r, nuklein kislotalar sintezlanadi. Ayniqsa, o‘sayotgan hujayralarda assimilyatsiya

---

reaksiyalari jadal boradi. Biosintez reaksiyalarining yig‘indisi plastik almashinuv yoki assimilyatsiya deb
ataladi. 
Energetik almashinuv 
(katabolizm). Hujayrada boradigan parchalanish jarayonini dissimilyatsiya, 
katabolizm deb ham ataladi. Bu jarayonida moddalarning parchalanishi, ya’ni oqsillarni aminokislotalarga,
kraxmal glukozaga, yog‘lar yog‘ kislotasi va glitseringacha parchalanadi. Dissimilyatsiya jarayonida
energiya 
ajraladi. Bu reaksiyalarning biologik ahamiyati shundaki, ular hujayrani energiya bilan ta’minlaydi.
Har qanday harakat, plastik almashinuv jarayoni energiya sarfi bilan amalga oshadi. Parchalanish 
reaksiyalarining yig‘indisi hujayrada energiya almashinuv
i yoki dissimilyatsiya deyiladi. Dissimilyatsiya 
assimilyatsiyaga qarama-
qarshi lekin o‘zaro chambarchas bog‘liq bo‘lgan jarayonlardir. Chunki har qanday
assimilyatsiya reaksiyalari uchun energiya sarflanishi kerak, bu energiya esa dissimilyatsiya reaksiyalari 
natijasida hosil bo‘ladi.