Biologiya 5 new indd



Download 150,43 Kb.
Pdf ko'rish
bet71/79
Sana30.05.2023
Hajmi150,43 Kb.
#946014
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   79
Bog'liq
5-biologiya (1)

edurtm uz
Oziq zanjiri k e tm a -k e tlig in i tuzish.
1. Quyidagi rasmlardagi oziq zanjirida ishtirok etayotgan orga- 
nizmlarning nomini ketma-ketlikda yozing.
2. O‘zingiz mustaqil ravishda oziq zanjiri tuzing.
3. Oziq zanjiridagi produtsent va konsumentlarni aniqlang
4. Oziq zanjiri haqida xulosa yozing.
1 7 - § . In s o n va t a b i a t
In s o n n in g t a b ia t g a ijo b iy va s a lb iy t a ’ siri. Odam bare ha 
tirik organizmlar singari tashqi muhitdan kislorod va ozuqani qabul 
qiladi. Odamlar dastlab o ‘simlik mevasi va urug‘ lari, ildizmevalari 
bilan oziqlangan, xom g o ‘sht iste'mol qilgan. Keyinchalik baliq 
ovlash, yovvoyi hayvonlarni tutishni osonlashtirish uchun turli qu- 
rollar yasay boshlagan. Qadimgi odamlar iqlimning sovib borishi 
natijasida isinish va ovqat tayyor lash uchun olovdan foydalanish- 
gan. Dehqonchilik va chorvachilikning rivojlanishi odamning doimiy 
yashash joyiga ega b o ‘ lishiga sabab b o ‘ lgan.
Odam yashash sharoitini yaxshilash m aqsadida tabiatga doi- 
mo ijobiy yoki salbiy ta'sir ko ‘ rsatib kelgan. Ijobiy ta'sirga odam 
tom onidan o ‘simlikning yangi navlarini yaratilishi, hayvonlarning 
yangi (g o ‘shtdor, sersut va hokazo) zotlarini olinishi, oziq-ov- 
qat mahsulotlarining ko ‘ paytirilishi misol b o ‘ ladi (76-rasm). Salbiy
83


Q e d u rtm _ u z
7 6 -ra sm . Insonning tabiatga ijobiy ta’siri.
ta ’ sirga yovvoyi hayvonlarni ko'plab ovlash 
natijasida ularning qirilib ketishi, o'rm ondagi 
daraxtlarning keragidan ortiq kesilishi, at- 
m osfera havosining chiqindilar bilan iflos- 
lanishi, c h o ‘ llarning o ‘zlashtirilishi natijasida 
daryo va dengizlarning qurib qolishi kiradi 
(77-rasm ).
E k o lo g ik m u a m m o la r. Odamning tabi­
atga salbiy ta’ siri ortgani sari turli ekologik 
m uam molar kelib chiqadi. Masalan, odam 
tomonidan c h o ‘ llarning o ‘zlashtirilishi, tup- 
roqning sho‘ rini yuvish va c h o ‘ l zonalari- 
da o ‘stiriladigan o ‘simlik, masalan, g ‘o ‘zani 
su g ‘orish natijasida Orol dengizi quriy bosh- 
ladi. Transport vositalarining ko‘ payishi, yo- 
nilg‘ idan ko‘ p m iqdorda foydalanish atmos- 
feradagi karbonat angidrid miqdorini oshirib, 
havo haroratining ko‘tarilishiga, bu esa o ‘z 
navbatida muzliklarning erib, ayrim joylarda 
suv toshqini b o ‘ lishiga olib keladi.
Hozirda, muzlatkich va konditsionerlardan 
ajraladigan modda atmosferaning 
himoya 
q o b ig ‘ iga salbiy ta’ sir ko‘ rsatishi aniqlangan. 
Ozon qatlamida tuynuklarning paydo b o ‘ lishi 
atmosferadagi ayrim zararli nurlarining yer- 
gacha yetib 
kelishiga sabab 
b o ‘ lmoqda.
rasm. Inson- 
tabiatga salbiy 
ta’siri.
84


Shuningdek, quyoshning zararli nurlari o ‘simlik va hayvonlarga 
halokatli ta'sir ko‘rsatmoqda va odamlarda terining xavfli o ‘sma 
kasalligini kelib chiqishiga sabab b o ‘ lmoqda.
O‘rmonlarning keragidan ortiq kesilishi, dengiz va daryo suvlari- 
ga n oto‘g ‘ri munosabat, yovvoyi tabiatni odam tomonidan uzluksiz 
o ‘zlashtirilishi, yovvoyi o ‘simlik va hayvon turlarining qirilishi - bu- 
larning hammasi tabiatdagi ekologik muvozanatning buzilishiga va 
ekologik muammolarning ko‘ payishiga sabab bo‘ lmoqda.
Odamning tashqi muhitga salbiy ta'sirini kamaytirishda bizga 
biologiyadan olgan bilimlarimiz yordam beradi.

Download 150,43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish