Holos hamma, barcha va arktikos shimoliy quruqlikdagi flora

---

Qidir
Golarktika
Golarktika
(
yunoncha
: holos — hamma, barcha va arktikos — shimoliy) — quruqlikdagi flora
dunyosi va zoogeografiya (Arktogeya) oblasti. Shim. yarim sharning tropik mintaqadan tashqari
hamma qismini oʻz ichiga oladi. Hoz. G. florasida 30 dan ortiq endemik oilalar bor. Floraning
shakllanishi Shim. Amerikaning Lavraziya hududida mavjud boʻlgan qad. paleogen-neogen va
uchlamchi davr florasi bilan bogʻlangan. Qad. Tetis dengizi Lavraziyani tropika florasidan ajratib
turgan. Paleogen oxirida iqlimning sovib ketishi bilan G. florasi ham oʻzgargan. Qad. floraning
namunalari jan. qismda (Sharqiy Osiyo, qisman Shim. Amerikada) saqlanib qolgan. G.ning asosiy
biomlari (tundra, oʻrmon, choʻl va b.) oʻsimliklar qoplamida koʻproq murakkabguldoshlar
(qoqidoshlar), hiloldoshlar, dukkakdoshlar, ayiqtovondoshlar, piyozdoshlar, karamdoshlar,
chinniguldoshlar, raʼnodoshlar, ziradoshlar, sigirquyruqdoshlar, labguldoshlar va b. oilalarning
vakillari uchraydi. Daraxtlardan qayin, tol, yongʻoq, raʼnodoshlar va ayrim boshqa oilalar,
ninabarglilardan taksodiyalar (hoz. kamayib ketgan) va ayniqsa qaragʻay keng tarqalgan. G.ning
flora dunyosi 3 kichik dunyoga va 9 oblastga boʻlinadi.
Boreal kichik dunyosi Yevropa (Oʻrta dengizdan tashqari), Osiyo (tropikadan tashqari) va Shim.
Amerikani oʻz ichiga oladi. U floraga juda boy boʻlib, koʻp endemik oilalar (jumladan,
magnoliyasimonlar)ga ega. Oʻrta dengiz kichik dunyosi Shim. Afrika, Yevropaning janubi, Old va
Oʻrta Osiyoni egallaydi. Florasi boreal va tropik flora taʼsirida rivojlangan (lavr, palma va b.).
Madrean kichik dunyosi Shim. Amerikaning jan. va gʻarbi, Meksikaning togʻli mintaqasini oʻz
ichiga oladi. Florasi bir qancha endemik oilalar, turkumlar (10% ga yaqin), turlardan (40%) iborat.
G. zoogeografiya oblasti (Arktogeya) hayvonot dunyosi turlarga uncha boy emas. Bunga asosiy
sabab landshaftining nisbatan bir xildaligi, iqlimining noqulayligi, faunasining ancha yosh
boʻlishidir. Sut emizuvchilardan bobrsimonlar, qoʻshoyoqsimonlar, suv kalamushlari,
aplodontsimonlar, ayrishoxlilar, pishchuxasimonlar, selevinsimonlar; qushlardan gagaralar, qurlar;
suvda va quruqlikda yashovchilardan burchaktishlar, ambistomasimonlar, yashirinjabralilar,

---

amfiumalar, proteylar, sirenlar; baliqlardan antikanbaliqlar, osyotrsimonlar, kurakburunlilar, sovutli
choʻrtanlar, losossimonlar, hariussimonlar, choʻrtansimonlar, okunsimonlar va b. endemik oilalar
uchraydi. Shim. Amerika va Yevrosiyo faunasi oʻrtasidagi oʻxshashlik pliotsen va toʻrtlamchi
davrda Osiyo va Amerika qitʼalari Alyaska va Chukotka ya.o. orkali tutashganligini va ular
oʻrtasida fauna almashinib turganligini koʻrsatadi. Ana shu yoʻl bilan Yevrosiyodan Amerikaga
togʻ qoʻylari, loslar, qoʻngʻir ayiqlar va hozirgi Amerikada qirilib bitgan mamontlar, yaklar;
Amerikadan Yevrosiyoga shimol bugʻusi, qoʻyhoʻkiz va b. oʻtib qolgan.
G. zoogeografik oblasti Palearktika va Neoarktika kichik oblastlariga boʻlinadi. Palearktika
Yevrosiyo va Shim. Afrikaning moʻʼtadil va sovuq iqlimli qismini oʻz ichiga oladi. Hayvonot
dunyosi Yevrosiyoning qad. tropik faunasidan iborat, lekin uchlamchi va toʻrtlamchi davrda
iqlimning quruqlashishi taʼsirida keskin oʻzgargan. Neoarktika Shim. Amerikaning tropik qismidan
shim.roqdagi hududlarni va Tinch hamda Atlantika okeanidagi bir qancha orollarni egallaydi.
OʻzME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Ushbu maqola 
chaladir
. Siz uni 
boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Golar
ktika&action=edit)
 
Vikipediyaga
 yordam berishingiz mumkin. 
Bu andozani 
aniqrogʻiga
almashtirish kerak.
"
https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
title=Golarktika&oldid=2295327
" 
dan olindi
Adabiyotlar

---

 
Soʻnggi tahrir 7 oy avval MalikxanBot tomonidan amalga oshirildi