Biologiya 5 new indd


edurtm_uz 75 Q e d u r t m jjz



Download 150,43 Kb.
Pdf ko'rish
bet68/79
Sana30.05.2023
Hajmi150,43 Kb.
#946014
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   79
Bog'liq
5-biologiya (1)

edurtm_uz
75


Q e d u r t m jjz
hujayra 
muskul to‘qimasi 
yurak
71 -ra sm . Hujayra, to‘qima, organ, organlar sistemasi.
qon aylanish 
sistemasi
boshli muskulning b o ‘shashishi natijasida q o ‘ limizni bilakdan buka 
olamiz. Yelkadagi ikki boshli muskulning b o ‘shashishi, uch boshli 
muskulning qisqarishi natijasida esa bilak yoziladi (72-rasm).
7 2 -ra s m . Yelka muskullarining harakati tufayli 
bilakni bukish va yozish.
76


2. Qon a y la n is h s is te m a s i. Odamda 4 kamerali yurak na­
sos singari butun tanaga qonni haydab beradi. Qon tomirlar 3 xil 
b o ‘ladi: arteriya - yurakdan chiquvchi qon tomir, vena - yurak- 
ka kiruvchi qon tomir, kapillyar - to ‘qimalar orasida joylashgan 
mayda qon tomirlar. Odamda qon aylanish sistemasi yopiq, ya’ ni 
qon tomirlardan tashqariga chiqmaydi. Ikkita qon aylanish doirasi 
mavjud: katta qon aylanish doirasi va kichik qon aylanish doirasi 
(73-rasm, 2).
3. O vqat hazm q ilis h s is te m a s i. Ovqat hazm qilish o g ‘ iz 
b o ‘shlig‘ idan boshlanadi. O g‘ iz b o ‘shlig‘ ida ovqatni maydalashga 
yordam beradigan tish, til joylashgan va so ‘lak bezlarining y o ‘ li 
ochilgan. Hazm sistemasiga o g ‘iz b o ‘shlig‘ i, halqum, qizilo‘ngach, 
oshqozon, ichak kiradi (73-rasm, 3).
4. N e rv s is te m a s i. Markaziy va pereferik qismga b o ‘ linadi. 
Markaziy nerv sistemasiga bosh miya va orqa miya kiradi. Bosh 
miya miya qutisida, orqa miya umurtqa p o g ‘onasi kanalida jo y ­
lashgan. Bosh va orqa miyadan chiquvchi nervlar va ichki organ-
edurtm_uz
7 3 -ra sm . Odam organlari sistemasi. 1 - skelet; 2 - qon aylanish 
sistemasi; 3 - ovqat hazm qilish sistemasi; 4 - muskul; 5 - nerv 
sistemasi; 6 - nafas olish sistemasi; 7 - l imfa sistemasi.
77


lardagi nerv tugunlari yig‘ indisi pereferik nerv sistemasini hosil 
qiladi. Organizmni boshqarishda nerv sistemasi katta ahamiyatga 
ega (73-rasm, 5).
5. N afas olish s is te m a s i burun b o ‘shlig‘ i, halqum, traxeya, 
bronx, alveola va o ‘pkadan iborat (73-rasm, 6). Nafas yo‘ llarida 
havo ilib, mikroblardan tozalanib o ‘tadi. O‘ pka alveolalari va 
kapil lyar orasida gazlar almashinuvi sodir bo‘ ladi. Odam nafas 
olganda kislorod yutib, karbonat angidrid chiqaradi. O‘quvchilar 
ko‘pchilik bo‘ lib yopiq xonada uzoq vaqt o ‘tirsa, kislorod yetish- 
masligi tufayli boshi o g ‘ riydi. Shu sababli, sinf xonalaridagi havo 
tez-tez almashtirib turiladi.
6. L im fa s is te m a s ig a limfa tugunlari, limfa tomirlari, limfa su- 
yuqligi va taloq kiradi. Ular organizmning immunitetini ta’ minlashda 
katta ahamiyatga ega. Limfa sistemasi ochiq b o ‘ lib, to ‘qima va 
organlardan boshlanadi. Limfa organizmdagi ortiqcha suyuqlik va 
zararli mahsulotlarni to ‘qimadan olib ketadi. Limfa suyuqligi organ­
lar oralig‘ ida joylashgan limfa tugunlaridan o ‘tib filtrlanadi. Limfa 
tugunlari bakteriya va viruslarni ushlab qoladi va zararsizlantirib 
beradi. Taloqda limfa sistemasining hujayralari - limfotsitlar hosil 
b o ‘ ladi (73-rasm, 7).
7. E n d o k r in s is te m a ichki sekretsiya bezlaridan iborat. Or­
ganizmni gum oral boshqarishda ishtirok etadi. Ichki sekrets iya 
bezlariga gipofiz, epifiz, qalqonsimon, ayrisimon, 

Download 150,43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish