Biologiya 5 new indd



Download 150,43 Kb.
Pdf ko'rish
bet70/79
Sana30.05.2023
Hajmi150,43 Kb.
#946014
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   79
Bog'liq
5-biologiya (1)

z a n j i r i n i
hosil qiladi. Oziq zanjirining birinchi hal­
qasida avtotrof o ‘simliklar turadi. Ular produtsent organizm b o ‘ lib, 
ikkinchi halqasida konsumentlar, oxirgi halqasida redutsentlar ish-
edurtm_uz
80


Q e d u rtm _ u z
tirok etadi. Masalan, b u g ‘doyni chigirtka yeydi. Chigirtkani baqa 
tutib oladi. Ilon baqa bilan oziqlanadi va burgutga ozuqa b o ‘ ladi. 
Chigirtka, baqa, ilon, burgut konsument organizmlar, ya’ ni tay- 
yor organik moddalarni iste’ mol qiladi. Bakteriya va zam burug‘ lar 
redutsentlar bo‘ lib, organik moddalarni mineral moddalargacha 
parchalaydi (74-rasm).
з 
^
_x 

2
•O':
74 -ra sm . Oziq zanjiri: 1 - o‘simlik; 2 - chigirtka; 3 - baqa; 4 - i lon;
5 - burgut; 6 - chirituvchi bakteriya va zamburug‘lar.
Oziq zanjirining biror halqasi uzilsa, keyingi halqaga ta’ sir 
ko‘ rsatadi. Masalan, yo m g ‘ ir kam y o g ‘gan yillarda o ‘simliklar yax­
shi rivojlanmaydi. Natijada chigirtkalar kamroq b o ‘ ladi, chigirtka 
bilan oziqlanuvchi qushlar, hasharotxo‘r qushlarni iste’ mol qiluvchi 
yirtqich qushlarning soni ham kamayadi.
Tirik organizmlar bir-biriga va tashqi muhitga ta ’sir ko‘rsatib, 
doimo aloqada b o ‘ ladi.
. ekologik omil
• yashash muhiti
0"^TFt * biotsenoz
• produtsent
konsumentlar
• redutsent
^
1. Ekologik omil deganda nimani tushunasiz?
2. Antropogen omillarga nima kiradi?
3. Oziq zanjiri nima?
4. Biotsenoz tarkibiy qismlariga nimalar kiradi?
4
1
6 -B io lo g iy a , 5
81


Q e d u rtm _ u z
5. Agar oziq zanjirining biror halqasi uzilsa, qanday oqibatlarga 
olib keladi?
1. Chorvachilik bilan shug'ullanuvchi fermer xo'jaligida qo'ylar- 
ning soni kamayib borayotganligi aniqlandi. Tekshirish natija­
sida bunga sabab bo‘rilar ekanligi taxmin qilindi. Bu muammo 
muhokama qilinib, bo‘rilarni yo‘qotishga qaror qilindi. Bo‘ rilar 
o‘ldirilgach, dastlab qo‘ylar soni ortdi, lekin ma’ lum vaqtdan 
keyin qo‘ylardan tashqari, boshqa tuyoqli hayvonlar ham kasal- 
likdan qirilib keta boshladi. Nima sababdan bunday holat yuz 
berdi? Bu muammoni qanday hal qilish mumkin edi? Siz qan­
day yo‘l tutgan bo‘lar edingiz?
2. Olimlar tomonidan bir hududdagi quyon va tulkilar soni yillar 
davomida tekshirilgan. Tekshirish natijalari jadvalga solinganda
75-rasmdagi natija olingan. Jadvalni diqqat bilan ko‘zdan ke- 
chiring. Jadval asosida quyidagi savollarga javob yozing.
1. Qaysi yillarda quyonlar soni ko‘paygan?
2. Quyonlarning eng ko‘p va eng kam miqdorini aniqlang.
3. Tulkilar va quyonlar sonining ortishida qanday bog‘liqlik
bor?
4. Bu tajribadan qanday xulosa qilish mumkin?
quyon
tulki
7 5 - r a s m . Quyon va tulkilar sonining yillar davomida o ‘zgarishi.
82


Q

Download 150,43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish