TIBBIY KIMYO
Bioorganik kimyo
Mavzu: Geterohalqali
birikmalar
Bajardi: Boronboyev ixtiyor ,Toshnazarov Umidjon
Teskshirdi : Xasanova Nilufar
•
Reja: KIRISHASOSIY QISM1.GETEROHALQALI BIRIKMALAR
HAQIDA TUSHUNCHA
•
2 BESH A'ZOLI BIR GETEROATOMLI AROMATIK
GETEROHALQALI BIRIKMALAR
•
3 FURAN VA TEOFEN
•
XULOSA
Halqasida atomlaridan tashqari geteroatomlar ( n o s p se b si ) bo'lgan organik
birikmalar geterohalqali birikmalar deyiladi.ular orasida tarkibida n o s atomlari
tutgan geterosiklik birikmalar keng tarqalgan.bu atomlarning o'lchamlari c
atomiga yaqin sp3 va sp2 gibridlanish holatlarida valent burchaklari ham
uglerod atominikidan
• Tarkibida n o s tutgan geterotsiklik birikmalar alkaloidlar, vitaminlar,
antibiotiklar, tabiiy bo'yoqlar, nuklein kislotalar, oqsil molekulalari tarkibiga
kiradi. hozirda ma'lum bo'lgan tabiiy sintetik organik birikmalarning 2/3 qismi
geterotsiklik birikmalarga to'g'ri keladi.masalan pirrol, furan, tiofen misol
bo'ladi.
•
• besh a'zoli bitta geteroatomli geterosiklik birikmalar: n, o, s, se atomlarining
juft elektronlari delokallanngan konyugirlangan aromatik sistema hosil
bo'lishida qatnashadi.masalan pirrol molekulasida barcha catomlari va azot
sp2 gibridlangan.gibridlanmagan p-orbitalida elektron juftga ega sp2
gibridlangan azoti pirrolazot atomi deyiladi.
•
Pirrol (pyrrole) xloroformga o'xshash hidli, rangsiz suyuqlik.suvda oz, spirt
va efirda yaxshi eriydi, qaynash temp 130 c da, havoda oksidlanish tufayli
tezda qoraydi. pirrol sanoatda furanga ammiak ta'sirida shuningdek
toshko'mir smolasini fraktsiyalarga bo'lib haydash natijasida olinadi.
•
• pirrolidin halqasi tutgan nisbatan sodda tuzilishdagi gigrin alkaloidi janubiy
amerikaning koka o'simligidan ajratilgan,uning kam miqdorlari umumiy
doiradagi stimulator ta'sirga ega. • pirrolni qaytarish natijasida pirrolin va
pirrolidin olinadi.
•
Tiofen, c4h4s - benzol hidli rangsiz suyuklik. suvda oz, uglevodorodlar va
boshqa organik erituvchilarda yaxshi eriydi. t. aromatik birikmalarning
xossalarini namoyon qiladi. oson galogenlanadi, sulfidlanadi va alkillanadi. t.
asosida alifatik karbon kislotalar, oksikislotalar, yuqori spirtlar, ketonlar,
atsetallar, oddiy efirlar, aminlar, aminospirtlar, turli aminokislotalar va
laktamlar hamda yuqori sikloalifatik birikmalar olinadi. neft uglevodorodlari
fraksiyasi, oltingugurt yoki uning oddiy birikmalari (so2 va h2s) t. olish uchun
manba hisoblanadi. t.dan yuzlab birikmalar (biologik faol birikmalar,
polimerlar uchun yordamchi moddalar, elementlarni asintezlangan
reaksiyalari va h.k.) sintezlangan.
•
Furan, furfuran - geterotsiklik birikma; xloroform hidi keladigan rangeiz
suyukdik. Furan ko'pgina organik birikmalarning ing boshlang'ichi
hisoblanadi, bu birikmalardan aksariyatlarining amaliy ahamiyati katta, mas,
furfurol, tetragidrofuran f., asosan, furfuroldan olinadi. f. tetragidrofuranni
sintezlashda oraliq mahsulot hisoblanadi, u pirrol olishda ham ishlatiladi.
•
• xulosa
•
• besh a'zoli getrotsiklik birikmalar qatoriga kiruvchi pirrolning nikel(ni)
katalizator ishtirokida qaytarilishidan pirrolidin hosil bo'ladi.
•
• pirrolidin ko'pgina alkaloidlar tarkibiga kiruvchi biologik faol moddadir.
•
ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT
•
THANK YOU FOR YOUR ATTENTION
Do'stlaringiz bilan baham: |