Biologiya 5 new indd



Download 150,43 Kb.
Pdf ko'rish
bet74/79
Sana30.05.2023
Hajmi150,43 Kb.
#946014
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   79
Bog'liq
5-biologiya (1)

edurtm_uz
87


7 8 -ra s m . O‘zbekiston Respublikasi «Qizil kitob»i.
dunyosining ayrim turlari yo‘qolib ketayotganligi, ularni saqlash va 
ko‘ paytirish kerakligi haqida ogohlantiradi. «Qizil kitob»da o ‘simlik 
va hayvonlarning tuzilishi, tarqalgan hududi, yashash tarzi, qirilib 
ketish sabablari kabi m a'lum otlar beriladi.
Quyida «Qizil kitob»ga kiritilgan ayrim o ‘simlik va hayvonlar bi­
lan tanishamiz:
Oila: Uzumdoshlar 
Tur: Yovvoyi tok.
Uzunligi 30 metrgacha yetadi. Dala, toshloq yerlarga o ‘ ralib 
o ‘sadi. Bargi oddiy, panjasimon. To‘ pguli ro‘vak. Mevasi turli rang 
va shaklda. May-iyun oyida gullab, iyul-oktabr oylarida mevasi 
pishadi. Chorva mollari boqilishi va o ‘tin sifatida ishlatilishi natija­
sida kamayib ketgan. Madaniy navlar yaratishda q o ‘ llaniladi. Urug‘ i 
yordamida hamda vegetativ y o ‘ l bilan ko‘ paytiriladi (79-rasm).
7 9 -ra s m . Yovvo- 
8 0 -ra sm . Xolmon 
8 1 -ra s m . Safsan 
yi tokning to ‘pgulli 
isirg‘aguli. 
xurmosi.
shoxchasi.
88


Oila: Loladoshlar
Tur: Xolmon isirg‘aguli (80-rasm).
Bo‘yi 150 sm ga yetadigan piyozli, ko‘ p yillik o ‘t. Barglari c h o ‘ziq, 
poyada halqa hosil qilib joylashgan. Gullari q o ‘ ng‘ iroqsimon, soya- 
bon to ‘ pgulda joylashgan. Aprelda gullab, may oyida urug‘ hosil 
qiladi. Gullari qizil, chiroyli b o ‘ lgani uchun terib olingan, piyozi 
iste’ mol qilinganligi sababli soni kamayib ketgan. Urug‘ idan va 
vegetativ yo‘ l bilan ko‘ paytiriladi.
Oila: Xurmodoshlar oilasi 
Tur: Safsan xurmosi (81-rasm).
Bo‘yi 15-20 metrli daraxt. Bargi c h o ‘ziq qalin, uzunligi 15 sm 
gacha boradi. Gullari sarg‘ ish, mevasi etli, q o ‘ ng‘ ir-qizil rangda. 
T og‘ yonbag‘ irlarida, buloq b o ‘ylarida o ‘sadi. Xo‘jalik maqsadida 
yerlarning o ‘zlashtirilishi, qurilish va o ‘tin uchun ishlatilishi sababli 
kamayib ketgan.
T u rk u m : Juft tuyoqlilar 
Oila: B ug‘ ular 
Tur: Xongul (82-rasm).
To‘qayzor va qumli c h o ‘ llarda 3 -2 0 ta- 
gacha to ‘da bo‘ lib yashaydi. May-iyun oyida 
bolalaydi. Bolalari 1 yilcha onasidan ajra- 
maydi. 2 - 3 yoshida voyaga yetadi. Daraxt, 
buta va o ‘tsimon o ‘ simliklar bilan oziqlana­
di. B ug‘ u urg‘ochisining shoxi bo‘ lmaydi.
Erkak b ug‘ ularning shoxi o ‘ rtacha 110 sm, 
o g ‘ irligi 200 kg keladi. To‘qaylarning qis- 
qarishi va brakonyerlik tufayli kamayib ket­
gan.
T u rk u m : Turnasimonlar 
Oila: Tuvaloqlar 
Tur: Yo‘ rg‘ a tuvaloq (83-rasm).
Cho‘ l sharoitida yashashga moslashgan.
Suvsizlikka chiday oladi. Yaxshi uchadi.
T og‘ 
etaklaridagi 
maysazorlarda, 
yarim-

Download 150,43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish