Biologiya 5 new indd

32-rasm. 
Spirogira. 
1– yadro; 2– xromatofor; 
3– sitoplazma.
3
2
1
33-rasm. 
Porfira.
34-rasm. 
Laminariya.
http://eduportal.uz

---

43
• ulotriks 
• xromatofor 
• spirogira 
• tallom
1. O‘simliklar qaysi xususiyatiga ko‘ra tuban va yuksak o‘sim-
liklarga bo‘linadi?
2. Faqat suvo‘tlarga xos belgilarni ayting.
3. Bir hujayrali suvo‘tlarga qaysi o‘simliklar kiradi?
4. Qaysi suvo‘tlarni iste’mol qilsa bo‘ladi?
Sxemani to‘ldiring.
bir hujayrali suvo‘tlar
ko‘p hujayrali suvo‘tlar
10-§ Yuksak o‘simliklar
Yuksak o‘simliklarning tanasi ildiz, poya va bargdan iborat. 
Aksariyat yuksak o‘simliklarda ildiz yaxshi rivojlangan bo‘ladi. Ay-
rim o‘simliklarda ildiz bo‘lmaydi. Masalan, suv qaroqchisi, yo‘sin. 
Yuksak o‘simliklar sporali va urug‘li o‘simliklarga ajratiladi. Spora 
o‘simliklarning keng tarqalishi, noqulay sharoitda yashab qolishi-
ni ta’minlaydi. 
Sporali yuksak o‘simliklar
ga yo‘sin, qirqbo‘g‘im va 
qirqquloqlar kiradi. 
Yo‘sinlar
– asosan zax joylarda o‘sadi. Erta bahorda yo‘l chet-
larida, zax bosgan devorlarda yashil chim hosil bo‘ladi. Bu o‘simlik 
funariya yo‘sini hisoblanadi. Ingichka poyasida barglari ketma-
http://eduportal.uz

---

44
ket o‘rnashgan bo‘lib, ildizi bo‘lmaydi. Tuproqqa rizoidlari bilan 
birikadi. Sporalari yordamida ko‘payadi. Sporalari qo‘ng‘ir rangli 
ko‘sakchalarda yetiladi. Qulay sharoitga tushgan sporadan yashil 
nozik suvo‘tga o‘xshash ipcha o‘sib chiqadi (35-rasm).
Qirqbo‘g‘im
– poya va barglari ko‘p bo‘g‘imlarga bo‘linganligi 
sababli shunday nomlangan (36-rasm). Ular yo‘sinlardan farq qi-
lib, ildiz va ozuqa to‘playdigan ildizpoyaga ega. Dala qirqbo‘g‘imi 
ikki xil poya hosil qiladi. Erta bahorda qo‘ng‘ir rangdagi poya 
o‘sib chiqadi. Uning uchki qismida spora beruvchi boshoq hosil 
bo‘ladi. Yozda yashil, nozik spora beruvchi poya rivojlanadi. Yoz-
gi poya fotosintez qilib, ildizpoyada zaxira modda to‘playdi. Dala 
qirqbo‘g‘imining yashil poya va barglaridan tayyorlangan damlama 
tabobatda siydik haydovchi vosita sifatida qo‘llaniladi.