Biologiya (2). cdr

Savollar
Virusli gepatit A,V, S, D, E turlari haqida tushuncha.
Virusli gepatit etiologiyasi, epidemiologiyasi, rivojlanish mehanizmi. 
Virusli gepatitlar tasnifi. Prodromal davrlar turlari. Tashhisot.
Homiladorlik davrida gepatitning kechish hususiyatlari, uning
homilaga ta’siri. Bemorlarni ko’zdan kechirish. Bemorlarni parvarishlash,
davolash.
Parhez ovqatlantirish bilan davolash. Infekstiya o’chog`ida joriy va 
yakuniy zararsizlantirish o’tkazish. Sog`ayganlarni shifohonadan chiqarish 
qoidalari.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

56 
3BOB. NAFAS YO’LLARI INFEKSTIYALARI 
7-Mavzu: QIZAMIQ. SUVCHECHAK. SKARLATINA 
 
REJA: 

Kasallik haqida tushuncha, etiologiyasi, epidemiologiyasi, klinikasi, 
tashhisi.
 

Toshmalar hususiyati.
 

Bemorlarning parvarishi.
 

Mahsus profilaktikashemasiva oldini olish choralari.Kasallik o’chog`ida
epidemiyaga qarshi chora-tadbirlar o’tkazish.
 

O’zbekiston Respublikasi hududida qizamiq, suvchechak, 
skarlatinakasalliklarini oldini olish to’g`risidagi amaldagi buyruqlar.
 
Qizamiq — umumiy intoksikatsiya, nafas yo'llari, ko'z, og'iz shilliq qavatlarining 
yallig'lanishi va terida dog'li toshma toshishi bilan kechadigan g'oyat yuqumli 
kasallik.Qizamiq insoniyatga uzoq davrlardan ma'lum. U kichik yoshdagi bolalar 
orasida ko'p uchraydigan, og'ir kechadigan va o'lim hollarini yuqori bo'lgan kasallik 
hisoblanardi. Jumladan, Ovrupoda 1900-1910 yillar davomida qizamiqdan bir million 
bola nobud bo'lgani to'g'risida malumotlar bor. Yoshi, irqi, yashash joyi va ijtimoiy 
ahvolidan 
qatiy 
nazar, 
barcha 
kishilar 
qizamiqqa 
moyil 
hisblanadi. 
Etiologiyasi. Kasallik qo'zg'atuvchisi - virus. U qavariq shaklda bo'lib, diametri 120-
250 nm. Virus antigenlari to'qima hujayralarini jarohatlash (sitopatik tasir) 
hususiyatiga ega. Tibbiy sharoitda qizamiq virusi faqat odamlarda kasallik paydo 
kiladi. Laboratoriya sharoitida sun'iy ravishda faqat maymunlarga yuqtirish mumkin. 
Tashqi muhitda qizamiq virusi ultrabinafsha nurlar ta'sirida tez nobud bo'ladi. 
Past labaroratda, ayniqsa muzlatilganda uzoq saqlanadi. Antibiotiklar qizamiq 
virusiga 
tasir 
qilmaydi. 
Interferon 
tasirida 
virus 
nobud 
bo'ladi. 
Epidemiologayasi. Infeksiya manbai bemor odam hisoblanadi. Bemor kasallik 
yashirin davrining oxiridan boshlab, butun orodroma davri mobaynida va terida 
toshma paydo bo'lganida so'ng 1-2 kungacha virusni atrofidagalarga ko'p tarqatadi. 
Keyinchalik bemorning infeksiya manbai sifatidagi ahamiyati kamayadi. Bemor 
kasallikning dastlabki davrlarida gaplashganida, yo'talganida va aksirganda so'lak 
zarrarchalari bilan atrofga ko'plab virus tarqatadi. Virus 10 metr masofagacha 
tarqalib, sog'lom odamlarga yuqishi mumkin.Sog'lom kishi organizmiga virus nafas 
yo'llarn orqali tushadi, yani havotomchi yo'li bilan tarqaladi. Kupchiliq qizamiq bilan 
yoshligida kasallanishi sababli, katta yoshdagalarda u kam uchraydi. Bolalarni 
qizamiqqa qarshi yoppasiga emlash yo'lga qo'yilganidan beri, qizamiq emlanmay 
holgan katta yoshdagilar orasida ham uchrab turadi. Kasallikdan so'ng turg'un 
(butun umr saqlanadigan) immunitet hosil bo'ldi.1967 yildan boshlab kichik yoshdagi 
bolalar respublikamizda qizamiqda qarshi yoppasiga emlana boshladi. Buning 
natijasida bolalar orasida qizamiq kasalligi keskin kamaydi.Klinikasi. Qizamiq kasalligi 
kechishida davriylik yaqqol seziladi. Xastalik kechishi 4 davrga bo'linadi: yashirin 
davr, prodroma (katar) davri, toshma toshishi va toshish yo'qolishi 

---

57 
davrlari.Kasallikning yashirin davri o'rta hisobda 9-11 kun, ba'zan 3-4 haftagacha 
boradi. Gammaglobulin olgan bolalarda yashirin davr uzoqroq bo'ladi. Bu davrda 
ba'zan qisqa muddatli xarorat ko'tarilishi, tumov alomatlari, qovoq kerikishi, ishtaha 
yo'qolishi, serxarxashalik kabi alomatlar bo'lishi mumukin.Prodroma davrida 
kasallikka xos bo'lgan alomatlar paydo bo'ladi. U odatda 3-4 kungacha davom etadi. 
Bu davr umuman intoksikatsiya va nafas yo'llarining yallig'lanish alomatlari bilan 
boshlanadi. Tana xarorati 38-39S gacha ko'tariladi. Bola lanj bo'ladi, ko'p yig'laydi. 
Ishtaxasi yo'qoladi, ko'z va og'iz shilliq qavatida kataral yallig'lanishi ro'y beradi. 
Burun bitib qoladi, ko'plab ba'zan tinimsiz ravishda suyuqlik oqib turadi. Bola ko'p 
aksiradi. Hiqildoq kekirdak va bronxlar yallig'lanishi tufayli quruq, qisqa yo'tal paydo 
bo'ladi. U tez takrorlanib turadi (xalq iborasida quv-quv yo'talish). Ovozi bo'g'ilib 
qoladi.Ko'z konyunktivasi yallig'lanadi. U qizarib ketadi, qavaradi, tomirlari 
kengayadi. Ko'zdan yosh oqib turadi. Bemor yorug'likka karay olmayda. 1-2 kundan 
so'ng ko'z va burundan oqayotgan suyukdik yiring aralash bo'ladi.Bemorning yuz-
ko'zi, burun va lablari kerikadi. Prodromaning 2-3 kunida og'izda lunj shilliq qavatida 
mayda, oq rangli, nuqtasimon, biroz turtib turadigan toshmalar paydo bo'ladi. 
Bunday toshmalar qizamiqqa xos belgi hisoblanadi. Ularni