Biologiya (2). cdr

Boshlang'ich davri. 
Kasallik odatda o'tkir, to'satdan boshlanadi. Faqat ayrim 
hollarda qisqa muddatli, injiqlik, behollik, kam harakatlik sinagan prodromal 
(dastlabki) belgilar bo'lishi mumkin. Tana harorati tezda 39-40° S gacha 
ko'tarilab, bola holsizlandi, boshi va tomog'i og'riydi, qo'pincha qusadi, bazan ichi 
suyuq keladi.Kasallikning birinchi-ikkinchi kunlari (bazan 3-kuni) terisida qizil, mayda 
donachali, bazan kuchli qichimali toshma paydo bo'ladi. Toshma asosan bo'yin, 
ko'krak, qorin, qo'llarning bukiluvchi yuzasi va sonlarning ichki tomonida qalin 
joylashib, burun va og'iz atrofida bo'lmaydi. Toshmaning zichligidan teri umuman 
qizargan yuzda oqish, toshmasiz burun-og'iz uchburchaga yaqqol ajralib 
turadi.Tomoqda skarlatinaga xos angina alomati (bodom bezlari vo yushmoq tanglay 

---

62 
shilliq qavati yaqqol qizarib «alangali tomoq»), qattiq tanglayning oqish shilliq 
qavatidan aniq chegaralanib turadi. Ba'zan shilliq qavatda toshma (enantema) lar, 
bodom bezi ustida qoplamalar ko'riladi. Til qalin karash bilan qoplangan bo'ladi. Jag' 
ostidagi 
joyda 
bezlar 
kattalashgan 
bo'ladi 
va 
paypaslaganda 
biroz 
og'riydi.Kasallkkning 
avj olgan davri 
4-5 kun davom etadi. Bu davrda kasallik 
belgilari: angina, limfodenit, toshma va boshqalar dastlab ortib, og'irlashib boradi. 
Isitma yuqori bo'lib, taxikardiya, A/B ortishi, bemorda jumbush, alahlash, es-xush 
xiralashishi kabi alomatlar bo'lishi mumkin. 4-5-kundan boshlab, tana harorati 
pasayadi, til uchidan boshlab karashdan tozalana boshlaydi, so'rg'ichlari bo'rtib, 4-5 
kunda xuddi malinaga o'xshab qoladi ("malinali til"). 
Sog'ayish davri. 
Kasallikning og'ir-yengilligiga qarab 5
-
6-kunlardan boshlanadi. 
Tana harorati asta-sekin (ba'zan kritik tarzda) pasayadi, 5-10-kunlarga kelib 
kasallikning barcha simptomlari yo'qoladi.Kasallikning ikkinchi haftasidan boshlab 
terida po'st tashlash kuzatiladi. Tana terisida mayda kepaksimon, qo'l va oyoq kafti, 
panjalarida esa yirik palahsa bo'lib ko'chadi. Bu davrda turli asoratlar yuzaga kelishi 
mumkin.Periferik qonda kasallikning birinchi kunlaridan boshlab, leykotsitoz (16-
30000 mm3), neytrofilez (60-70% va undan ortiq), eozinofiliya (10-20%) va ECHT 
ortishi (30-50 mm/soat) kuzatiladi.So'ngga yillarda kasallikning ko'proq yengil, yoki 
o'rta og'irlikda kechishi qayd etilmoqda. Biroq, xastalik keskin boshlanib, qayta-qayta 
qusish
, 
alahlash, tirishish va meningeal simptomlar bilan kechadigan 
toksik shakli, 
og'ir 
nekrotik angina, limfa bezlarining yiringli yallig'lanishi (adenoflegmona) va 
ko'plab yiringli asoratlar bilan kechuvchi 
septik shakllari 
ham uchrashi mumkin. 
Shuningdek, skarlatananing 
atipik 
(noaniq, gipertoksik, ekstrabukkal) shakllari ham 
kuzatiladi.Skarlatinaning barcha turlarida ham turli asoratlar (otit, linfadenit, sinusli, 
nefrit, yurak-tomir sistemasining jarohatlanishi va boshqalar) yuzaga kelishi mumkin. 
Kasallikning qaytalanishi (retsidiv) 3-4 % bemorlarda kuzatiladi. 
Tashxisoti. Kasallikni aniqlash asosan klinik va epidemiologik ma'lumotlarga 
asoslanadi. Skarlatinani qizamiq, qoramiq, soxta sil, turli dori va muhsulotlarga 
allergik topshalar, boshqa xil anginalar va tomoq difteriyasidan farqlash 
lozim.Laboratoriya tekshiruvlaridan — qonning umumiy taxlili, tomoqdan olingan 
surtmada streptokokklarning toksigen shtammni aniqlash, toshmani so'ndirish 
sinamalaridan foydalanish mumkin. Dik reaksiyasi hozir qo'yilmaydi. 
Davolash. Skarlatinani davolashda bemorlar parvarishini va bo'limdagi gigiyenik 

---

63 
sharoitni to'g'ri tashkil etish juda muhim ahamiyatga ega. Ayniqsa infeksiyaning 
qayta yuqishi va asoratlarni oldini olishga erishish lozim.Kasallikning kechishi og'ir 
bo'lmagan taqdirda, agar xonadon sharoiti yaxshi bo'lsa, bemorni o'z uyida davolash 
mumkin. Zarurat bo'lganda ular kichik