Biologiya (2). cdr

 
 
 
 
 

---

150 
Savollar
Sodda jonivorlar haqida ma’lumotlar. Ularning tarqalishi sabablari va 
mehanizmi. 
Protozoy kasalliklarning etiologiyasi, tarqalish yo’llari.
Klinik belgilari. Aholi o’rtasida sanitariya-maorif ishlarini olib borish.
Gelmintoz kasalliklari haqida ma’lumotlar.
Ularning tarqalishi sabablari va mehanizmi.
Klinik belgilari, davolash usullari va vositalari.
 

---

151 
Turli yuqumli kasalliklarda yashirin davr muddatlari 
 
Kasallikning nomi
Yashirin davri muddati 
O'rtacha
Eng kam
Eng uzoq 
Ichterlama 
15 kun 
7 kun 
21-23 kun 
A paratifi 
8 kun 
2 kun 
14 kun 
V paratifi 
6 kun 
3 kun 
15 kun 
Dizenteriya 
3 kun 
2 kun 
7 kun 
Salmonelyoz 
24 soat 
6 soat 
2 kun 
Ovqat toksikoinfeksiyalari 
6 soat 
2-3 saot 
24 soat 
Botulizm 
24 soat 
12 soat 
10 kun 
Vabo 
48 soat 
24 soat 
5 kun 
A virusli gepatit 
21 kun 
14 kun 
42 kun 
V virusli gepatit 
60 kun 
42 kun 
180 kun 
Gripp 
24 soat 
8-10 soat 
2 kun 
Qizamiq 
10 kun 
6 kun 
18 kun 
Qoramiq 
16 kun 
14 kun 
21 kun 
Suvchechak 
14 kun 
11 kun 
21 kun 
Difteriya 
5 kun 
3 kun 
10 kun 
Meningokokkli infeksiyalar 
3 kun 
2 kun 
10 kun 
Brutselloz 
14 kun 
7 kun 
8 hafta 
Toun 
3-4 kun 
12 soat 
6 kun 
Kuydirgi 
3 kun 
18-24 soat 
8 kun 
Bezgak 
12 kun 
6 kun 
30 kun 
OITS (SPID) 
3 oy 
6 hafta 
5 yil 

---

152 
YUQUMLI KASLLIKLARDA QO`LLANILADIGAN TAYANCH SO`ZLAR VA 
IBORALAR 
№ TAYANCH SO`ZLAR 
IBORALAR 
1.
Infeksiya
ifloslanish manoni bildiradi
2.
Zoonoz
hayvonlar infeksiya manbaiyi bo`lgan 
yuqumli kasalliklar
3.
Antroponoz 
Infeksiya manbaiyi odam hisoblangan 
kasalliklar
4.
Inkubasio
yashirin
5.
Anamnez
tarix
6.
Morbi
kasallik
7.
Vite 
hayot
8.
Status
holat
9.
Kul’tura
o`stirish
10.
Uro
siydik
11.
Kapro
axlat
12.
Gemo 
( lotincha so`z) qon
13.
Emiya 
(grekcha so`z) qon
14.
Auskul’tatsiya
eshitish
15.
Perkussiya 
dukkillatib urib ko`rish
16.
Patogenez 
kasallikning rivojlanish tarixi
17.
Etiologiya 
kasallikning sababi
18.
 Klinika
kasallikning belgilari
19.
Profilaktika
kasallikning oldini olish
20.
Epidemiya
aholi orasida kasallikning tarqalishi
21.
Pandemiya
bir 
necha 
qit’alarda 
biror 
xil 
kasallikning keng tarqalib ketishi
22.
Endemiya
muayyan 
hududda 
birorta 
kasallikning uchrab turishi

---

153 
23.
Dezinfeksiya
kurash, yuqumsizlantirish
24.
Deratizatsiya
kemiruvchilarga qarshi kurashish
25.
Dezinseksiya
hashoratlarga qarshi kurashish
26.
Alimentar 
patogen mikroblarning og`iz orqali 
tushushi
27.
Parenteral
patogen mikroblarni qon orqali kirishi
28.
Febris
isitma
29.
Febris continua
doimiy isitma
30.
Febris intermittens
galma gal xuruj qiladigan isitma
31.
Toksin
zahar 
32.
Meteorizm
qorin damlashi
33.
Taxikardiya
yurak tonlarining tez urishi
34.
Bradikardiya
yurak tonlarining sekin urishi 
35.
Rozeola 
qizg’ish rangdagi diametri 2 4mm 
mayda dog’lar bosganda yuqoladi va 2sek 
o’tgach yana paydo bo’ladi
36.
Leykositoz
qonda leykositlar sonining ko`payib 
ketishi
37.
Anemiya
kam qonlik kasalligi
38.
Oliguriya
siydikning kamayib ketishi
39.
Anuriya 
siydikning bo`lmasligi
40.
Status typhozus
tif xolati
41.
Diareya
ich ketishi
42.
 Dizenteriya
(ichburug’) 
ichak 
faoliyatining 
buzilishi
43.
Tenezm
(kuchaniq) to’g’ri ichak devorining 
qisqarib turishi
44.
Rectum 
to`g`ri ichak
45.
49Bakteremiya 
bakteriyalarning qonga o`tishi

---

154 
46.
Virusemiya
viruslarning qonga o’tishi
47.
Enterit
ingichka ichak shilliq qavatining 
yallig`lanishi
48.
Kolit
yo’g’on 
ichak 
shilliq 
qavatining 
yallig’lanishi 
49.
Izolyatsiya
alohida ajratib qo’yish
50.
Gipoksiya
kislorod yetishmasligi 
51.
Dezintoksikatsiya
zaharlanishni yo’qotish 
52.
Regidratatsiya
Yo`qolgan suyuqliklar o’rnini to’ldirish 
53.
Afoniya
ovozi chiqmay qolishi
54.
Ptoz
ko’z qovog’i osilib tushishi 
55.
Diplopiya
ko’zga narsalarning ikkita bo’lib 
ko’rinishi
56.
Parez
falajlik degan
57.
Gepotatsid
jigar hujayralari 
58.
Xoles taz
o’t suyuqligining to’planib qolishi 
59.
Algiya
og’riq
60.
AlAT
alaninaminotransferaza 
61.
AsAT
aspartataminotransferaza 
62.
Gipotoniya
muskullar tonisining susayib ketishi 
63.
Simptom
kasallik belgisi 
64.
Immunitet
qarshilik ko’rsatish
65.
Kaxeksiya
ozib ketish
66.
Asstit
suyuqlik yig’ilishi
67.
Hidrofobiya
suvdan qo’rqish 
68.
Aerofobiya
havodan qo’rqish 
69.
Fotofobiya
yoruqlikdan qo’rqish 
70.
Akustikofobiya
tovushdan qo’rqish 

---

155 
71.
Fobiya
qo’rqish
72.
Rizus sardonikus
sardonik tirjayish 
73.
Kontakt 
kasallik bemorlarning buyumlari yoki 
bevosita yaqin yurganida yuqishi
74.
Klostridiy 
kislorodsiz muhitda hosil bo’ladigan, 
tanasidan sporasi katta bo’lgan tayoqcha
75.
Anaerob 
kislorodsiz 
muhitda 
yashaydigan 
mikroblar
76.
Strabizm 
ko’z g’ilayligi
77.
Midriaz 
ko’z qorachiqlarining kengayishi
78.
Disfagiya 
ko’krak qafasi mushaklarining falajligi
79.
SES 
sanitariya epidemiologik stansiya
80.
Peristaltika 
ichaklar harakati
81.
Fatsiya xolerika 
vabodagi bashara
82.
Vibrion 
vergulsimon 
shaklidagi 
mikroorganizm
83.
Afoniya 
ovozi chiqmay qolishi
84.
Aritmiya 
puls ritmining izdan chiqishi
85.
Eksikoz 
suvsizlanish
86.
Gipotermiya 
tana haroratining 36
o
C dan pastga 
tushishi
87.
Gipertermiya 
yuqori xarorat
88.
Tetanus 
mushaklarning birdaniga tortishib 
qisqarishi
89.
Opistotonus 
bemorning boshi orqasiga tortib, 
gavdasi yoyga o’xshab bukilgan holat
90.
Disfagiya 
yutish qiyinlashuvi
91.
Rinit 
burun shilliq pardasining yallig’lanishi
92.
Konyuktivit 
ko’z olmasi tomirlarining kengayib 
yalig’lanishi

---

156 
93.
OITS 
orttirilgan 
immunitet 
tanqisligi 
sindromi
94.
Nazofaringit 
halqum, burun yallig’lanishi
95.
Meningit 
bosh miyya yumshoq pardasining 
yallig’lanishi
96.
Gelmintoz 
turli 
xil 
gijjalar 
qo’zg’atadigan 
kasalliklar
97.
Enterobioz 
mayda dumaloq ostritsalar tufayli 
paydo bo’ladigan gijja kasalligi
98.
Gastrit
me`da shilliq qavatining yallig`lanishi
99.
Sterilizatsiya
( ing ) patogen mikroblarni yo`q qilib 
tashlash
100.
Transmissiv
patogen 
mikroblarni 
hashorotlar 
orqali o`tishi
101.
Transplatsentar
patogen mikroblarni yo`ldosh orqali 
o`tishi
102.
Meningokokkemiya
meningokokklarning qonga o`tishi
103.
Uoterxaus 
Fridreksen sindromi 
buyrak usti bezlariga qon quyilishi
104.
Leykotsitoz
leykotsitlar 
miqdorining 
ko`payib 
ketishi
105.
Gemorragik 
toshma
har xil o`lchamdagi, yulduzchalar 
ko`rinishidagi toshmalar
106.
Brudzinskiyning 
yuqori simptomi
 
ensamuskullariregidligitekshiribko`rilg
anda, 
oyoqlarningtizzabo`g`imlaridanbukilishi 
107.
Brudzinskiyning 
o`rta simptomi
siydik pufagining yuqori qismi sohasi 
bosilganda, 
oyoqlarning 
tizza 
bo`g`imlaridan bukilishi
108.
Brudzinskiy pastki 
simptomi
bir oyoq tizza, son bo`g`imidan 
bukilgandan keyin o`z holatiga qiyinchilik 

---

157 
bilan qaytishi
109.
Kernig simptomi
Brudzinskiyning 
pastki 
simptomi 
bajarilayotganda, 
ikkinchi 
oyoqning 
beixtiyor tizza bo`g`imidan bukilishi
110.
Giperesteziya
o`ta kuchli sezuvchanlik
111.
Antirabik
quturishga qarshi emlash
112.
Gallyutinatsiya
ko`zga yo`q narsaning ko`rinishi
113.
Paraplegiya
ikkala oyoq falajligi
114.
Seks
jinsiy aloqa
115.
Depressiya
kayfiyatning yo`qolishi
116.
Gomoseksualist
bir xil jinsdagi kishilarning jinsiy aloqasi
117.
Narkoman
giyohvand moddalarni qabul qiluvchi shaxs
118.
Grippe 
( fransuzcha ) hujum qilish, ushlab olish
119.
Rinoreya
burun bitib, suyuq shilimshiq oqishi, 
120.
Faringit
xalqum shilliq qavatlarining yallig`lanishi
121.
Traxeit
traxeya shilliq qavatining yallig`lanishi
122.
Tsianoz
ko`karib ketish
123.
Risus sordonicus
zaxarxanda ( sardonik ) tirjayish
124.
Tetanospazmin
muskulning tortishib qisqarishiga sabab 
bo`luvchi toksin
125.