Biologiya (2) — копия cdr

Daraja 5. Seansli daraja.
Seans tartiblangan dialogga asoslangan. Agar hamma bir vaqtda gapira boshlasa, 
bunda seansni yutug‘i gumon bo‘lib qoladi. Haqiqatda, barcha tarmoqli ulanishlar seansli 
xarakterga ega, ya’ni kommunikatsiya bir yo‘nalishda bo‘lmaydi, u boshqarilishi kerak. 
Dialogni boshqarish seansli darajada bo‘lib o‘tadi. Bunda seanslarni shakllantirish va 
demontaj qilish, seansni borishi haqida kelishuvlar, ma’lumotlar yuborilganda nazorat 
punktlarni o‘rnatish (halaqit qiluvchilar paydo bo‘lsa, uzatishni shunga o‘xshash nazorat 
punktlarining bittasida tiklash mumkin) kabi masalalar paydo bo‘ladi.
Daraja 6. Taqdim etish darajasi
Har xil oxirlangan tizimlari belgilangan, ko‘p foydalaniladigan turli manerdagi 
elementlarni namoyon qiladi. Ma’lumotlar turlarini simvolli satrlar (yo‘llar) sifatida, yoki 
butun sonlar, fayllar, printer uchun boshqaradigan simvollar va h.k. taqdim etish tizimdan 
tizimga o‘zgаrib boradi. Ilovalar Shunday kodlashtirishlar bilan kommunitslashtirilishi 
sababli, tarmoq uchun standart kodlashtirishni (faqat toza ikkilamchi ketma – ketlikda 
emas) ishlatish ma’noga to‘g‘ri keladi. 
Standart kodlashtirish taqdim etish darajasi bilan barpo etiladi (ingl.Presentation 
Layer) yoki olinganda kompyuterning taqdim etish ichki formasiga almashtiriladi.
Bundan tashqari ma’lumotlarning zamonaviy oqimida muhim rol o‘ynaydigan 
ma’lumotlarni siqish va kodlash kerak. 
Daraja 7. Ilovalar darajasi.
Daraja 1 ni apparatli ta’minotdan ajratib bo‘lmaydi, garchi aslida apparatli ta’minot 
bunga taaluqli emas. 
Huddi shunga o‘xshab daraja 7 o‘zida tugadi, faqat amaliy dasturlarga aks etadi. 
Bu darajani vazifasi oddiy bayon qilish emas, chunki har xil ilovalarga mutloqo har xil 
funksiyalar ishlatiladi. 
Ilovalar darajasi (ingl. Application Layer) tez-tez ishlatiladigan ilovalar iхtiyorigа 
protokollarni taqdim etadi va har xil tizimlarda ilovalarni kutiladigan axvolini ta’minlaydi. 
Protokol degan tushuncha bu yerda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. 
Masalan, davlat vizit protokoli ertalabki birinchi uchrashuvdan boshlab va ujin bilan 
tamom bo‘ladigan harakatlar qanday tаrtibdа bo‘lib o‘tishini aniq ifodalaydi. o‘xshash 
protokollarni biz pastroq bo‘lgan darajalarda ham uchratganmiz, lekin unda ular faqatgina 
ma’lumotlar paketlarini uzatish kafolatiga javob berardi. Ilovalar darajasida bizlarni 
alohida ma’lumotlar paketlari qiziqtirmaydi. Bu yerda gap katta birlik xajmlari to‘g‘risida 
ketyapti, ular ilovaga qarab o‘zgarishi mumkin. Taqqoslash uchun davlat vizitiga qaytamiz: 
xukumatining yuqori vakilini uchrashuv vaqtida qo‘lini qisiladi, ikki davlat bayroqlari 
shamolda xilpillab turadi. Agar biz boshqa kompyuterda qabul qilayotganda “Xush kelibsiz” 

---

47
xabarni olsak va bu bizning terminalda xushmuomala va informativ shaklida yozilgan 
bo‘lsa yomon bo‘lmas edi. O‘zidan-o‘zi ma’lumki, begona tizim shu momenta qanday 
terminal turini biz ishlatishimizni bila olmaydi, ular esa minglab bor! Va har bir terminal 
boshqaradigan simvollarining o‘zining shaxsiy paketlarini ishlatadi. ”Xush kelibsiz” degan 
xabar bizning ekranda to‘la tartibsizlikni keltirib chiqaradi, agar u faqat bizning terminal 
uchun maxsus hisoblangan bo‘lmasa.
Bu ilovalar darajasining masalalariga ham taaluqli.
Davlat viziti vaqtida muhim muommolar muhokama qilinadi. Ma’lum bir axborotni 
so‘rab olish kerak, boshqasi bilan bo‘lishish kerak. Masalan, elektron xat xam ma’lum 
bir axborotga ega, u siz E – Mail to‘liq bo‘lmaydi, masalan, mavzu, jo‘natuvchi va qabul 
qiluvchini adreslari, shuningdek oxirini belgisi, u siz mаtn qayerda tamom bo‘lishini 
tushinib bo‘lmaydi. Ilovadan ilovaga erkin o‘zgarishi mumkin bo‘lgan protokol qismlari 
daraja 7. bilan o‘rnatiladi.