Biologik kimyo

1.9-rasm. Polipeptid zanjirning

uchlamchi strukturasi

Masalan, alfa-keratin va paramiozin (mollyuskalarning tayanch mushaklari), tropomiozin (skelet mushaklari oqsili) fibrillyar oqsillarga kirib, ikkilamchi

41

strukturasi alfa-spiral; aksincha, globulyar oqsillarda beta-struktura miqdori ko`p bo`lishi ham mumkin.

Spirallanish to`g`ri chiziqli polipeptid zanjiri o`lchamini 4 martaga; uchlamchi strukturada taxlanishi esa 10 martaga ixchamlashtiradi.

Uchlamchi srtukturani mustahkamlovchi bog`lar. Oqsil molekulasi fazoviy shaklini mustahkamlashda uning polipeptid zanjirini tashkil qiladigan mustahkam (kovalent) va bo`sh (qutbli, van-der-vaals) bog`lari ishtirok etadi. Aminokislotalarning yon radikallari o`rtasidagi bog`larni hosil bo`lishi ishtirok etadi.

1.10-rasm. Gidrofob qismlarning hosil bo`lishi.


Kovalent bog`larga quyidagilar kiradi:

23. 
    disulfid (-S-S-) bog`lari – polipeptid zanjirini turli qismlarida joylashgan sistein yon radikallari o`rtasidagi bog`lar;
    

23. 
    izopeptid yoki psevdopeptid – lizin, arginin yon radikallaridagi aminoguruhlar bilan asparagin, glutamin va aminolimon kislotalari yon radikallaridagi COOH guruhlari o`rtasida hosil bo`ladigan peptid bog`lari;
    

42

3) efir bog`lari – dikarbon aminokislotalari (asparagin, glutamin kislotalar)ning COOH guruhi bilan gidroksiaminokislotalari (serin, treonin)ning OH guruhi o`rtasida hosil bo`ladigan bog`i bor.