Biologik faol moddalar texnologiyasi

1.17-rasm. Klonlangan organizmlar 

---

16 
Biotexnologiya yordamida nisbatan arzon, qulay va qayta qo‗llasa bo‗ladigan mahsulotlardan 
turli xil modda va birikmalarni olish mumkin. 
Bugungi kunda biotexnologiya – bu fan, ishlab chiqarish va ko‗p millionli biznesdir. 
B I O T E X N O L O G I YA
―Biotexnologiya‖ iborasi birinchi bo‗lib venger injeneri Karl Ereki tomonidan 1917 yilda, 
cho‗chqalarni katta miqdorda shakar lavlagisi bilan etishtirish jarayonida kiritilgan edi. 
Biroq, bu ibora o‗sha yillarda keng tadbiqqa ega bo‗lmadi. 
Faqatgina 1961 yilda shved mikrobiologi Karl Geren Xeden ilmiy jurnallardan birini nomini 
«Biotexnologiya i bioinjeneriya» deb nomlashni taklif etgandan so‗ng bu iboraga yana qaytildi 
SHundan so‗ng «Biotexnologiya» iborasi mikrobiologiya sohasidagi ishlab chiqarishga 
tegishli bo‗lgan jarayonlarini nomlash maqsadida qo‗llana boshladi. 
Biotexnologiya – bu biologik, kimyoviy va texnik tadqiqotlarning natijasidir. 
Biotexnologik jarayonlar kimyoviy jarayonlardan farqli o‗laroq ―yumshoq‖ sharoitlarda, 
normal bosim ostida, faol reaksiya sharoitida va muhitning yuqori haroratlarida amalga oshiriladi. 
 Biotexnologik jarayonlarning afzalliklari:
-
chiqindilar va zararli maxsulotlari bilan atrof muhitni juda oz miqdorda ifloslaydi;
-
iqlim va ob-havo sharoitlariga kam bog‗liq; 
-
katta er maydonlarini talab etmaydi; 
-
pestitsidlar, gerbitsitidlar va boshqa atrof muhitga zararli bo‗lgan turli zararli agentlarni 
talab etmaydi. 
Biotexnologiya kimyoviy texnologiya bilan solishtirganda quyidagi afzalliklarga ega: 
1.Spetsifik va unikal hususiyatli biologik faol moddalarngi olish imkoniyati, masalan oqsillar 
va DNK, hozirgi vaqtga qadar bunday moddalarni kimyoviy yo‗l bilan olish imkoni yo‗q. 
2. Biotexnologik jarayonlarni nisbatan yuqori bosim va haroratda olib borish imkoni. 
3.Mikroorganizmlar boshqa organizmlarga nisbatan yuqori tezlikda o‗sish va qisqa vaqt 
ichida katta miqdorda biomassa to‗plash hususiyatiga egadir. Masalan, mikroorganizmlar yordamida 
300 m3 xajmdagi fermenterda bir kecha kunduzda 1 t oqsil ishlab chiqarish mumkin (365 t/yiliga). 
Xuddi shunday hamjdagi oqsilni yirik shoxli qoramoldan olish uchun 30 000 bosh qoramol kerak 
bo‗ladi, agarda xuddi shunday miqdordagi oqsilni dukkaklilar yordamida olinsa unda dukkaklini 
o‗stirish uchun 5400 ga er maydoni talab etiladi. 
4. Biotexnologik jarayonlar uchun xom ashyo sifatida qishloq-ho‗jaligi va sanoat 
chiqindilarini qo‗llash mumkin. 
5. Biotexnologik jarayonlar kimyoviy jarayonlarga nisbatan ancha ekologik xavfsizdir. 
6. Biotexnologik jarayonda qo‗llaniladigan apparatlar ancha sodda va arzondir.