Biokimyodan YaB uchun baza (2022-yil) Nazariy savollar

92. Laboratoriya ishi: Qon va siydikda siydikchilni miqdorini aniqlash (qo‘llanma).
Siydikchil - odam organizmidagi oqsillar almashinuvining asosiy oxirgi
mahsulotidir. Siydik bilan ajraladigan azotning 80-90% siydikchil hisobiga
to'g'ri keladi. Jigardagi siydikchil sintezining biologik roli (siydikchil hosil
bo'lishinmg omitin sikli) shundaki, aminokislotaning dezaminlanishidan hosil
bo'ladigan ammiak nisbatan kam zaharli bo'lgan siydikchil molekulalariga
aylanadi, u esa siydik bilan chiqarib yuboriladi. Ovqat bilan kiruvchi azot
miqdori va bir sutkada chiqariladigan siydikchil miqdorini bilgan holda aminokislota va oqsil almashinuvi holatining muhim ko'rsatkichi bo'lgan azot balansini topish mumkin. Azot balansi quyidagicha bo'lisha mumkin:
1) musbat azot balansi - bolalarda, og'ir kasallikdan so'ng tuzalayotganlarda;
2) manfiy azot balansi— og'ir kasalliklarda, shuningdek o'sma kasalliklarida, och qolishda va qarilikda;
3) azot muvozanati - sog'lom katta yoshli odamlarda (normal ovqatlanishda).
Usulning tasnifl Fermentativ usul, ureaza siydikchilni ammiak va uglerod II
oksidi hosil qilib parchalaydi. Hosil bo'lgan ammiak ishqoriy gipoxlorit eritmasi
bilan rangli salitsilat reaksiyasi bo’yicha aniqlanadi.
ур&аза
0 + 2 H 20 ----------------- - (NH«)2C 0 3
ammoniy karbonat
Ammoniy ionlari nitroprussid ishtirokida fenol va gipoxlorit bilan reaksiyaga kirishadi. Reaksiya natijasida indofenol (ko'k rangli) hosil bo'ladi,
uning bo'yalishi ammoniy ionlari (va siydikchil) konsentratsiyasiga to'g'ri
proportsional.
H 2N ^
Siydikchil
Biomateriallarai olish. Shprits yordamida quruq sentrifuga probirkasiga 1,0-2,0 ml qon venadan olinadi. Qon 10 daqiqaga qoldiriladi, so'ngra ehtiyotlik bilan igna yordamida probirka devorlaridan ajratiladi. 1500 ayl/min bilan 10 minut sentrifugalanadi. Qon zardobi alohida probirkaga olinadi. Zardobni muzlatilgan holatda 1 oy saqlash mumkin. Tashxis uchun 0,02 ml zardob ishlatiladi. Siydik bilan siydikchil chiqarilishining kamayishi o'sish davrida, homiladorlikda, ovqatda oqsillar miqdori kam bo'lganda kuzatiladi. Klinika amaliyotida siydikda siydikchilni aniqlash organizmda anabolizm va katabolizm jarayonlari holatini nazorat qilish uchun ishlatiladi. Bu katta ahamiyatga ega, ayniqsa og'ir holatdagi
enteral (zondli) va parenteral ovqatlanuvchi reanimatsion kasallarda muhim ahamiyatga ega. Bemorda qaysi jarayonlar ustunligini aniqlab (siydik bilan siydikchil
chiqarilishining ortishi manfiy azot balansidan, kamayishi esa musbat azot balansidan dalolat beradi), bemorga keraklicha oqsil preparatlari miqdorini hisoblash kerak. Musbat azot balansi jigar kasalliklarida, buyraklar vazifasi buzilganda (bir
vaqtda qonda siydikchil konsentratsiyasi ortadi), anabolik ta’sir qiluvchi gormonlar
(o'sish gormoni, testosteron, insulin va boshqalar) qabul qilganda kuzatiladi. Manfiy azot balansi qalqonsimon bez giperfunktsiyasida operatsiyadan keyingi davrdagi
bemorlarda kuzatiladi.