Biokimyo pmd

Jigarning pigment almashinuvidagi  ishtiroki

O‘t bilan ajraluvchi pigmentlar unga to‘q sariq rang berib turadilar.

Insonlarda bilirubin asosan, gemoglobindan hosil bo‘ladi (rasm). Bir

kecha-kunduzda retikuloendotelial to‘qimalarda (qora taloq, jigar va

suyak ko‘mikida) qizil qon tanachalari 1% gacha nobud bo‘ladi va

ulardan 7,5 g ga yaqin gemoglobin ajraladi. Undan tashqari 15-25%

bilirubin gemni o‘zida saqlovchi moddalar (mioglobin, sitoxromlar,

peroksidaza va boshqalar)dan hosil bo‘ladi.

Eritrotsitlarning umri o‘rtacha 110-120 kunni tashkil qiladi. 1g

gemoglobin parchalanganda 34 mg bilirubin hosil bo‘ladi (110-rasm).

Gemoglobindan globin va gem, gem dan bilirubin hosil bo‘ladi. Gemdan

bilirubingacha bo‘lgan jarayon EPT membranalarida juda murakkab

va uzviy bog‘liq reaksiya sifatida o‘tadi.

---

406

111-rasm.   Gemoglobin parchalanishi

---

407

Gemoksidaza fermentining ta’siri natijasida gemning tetrapirrol

o‘zagidagi alfametin ko‘prikchasida uzilish ro‘y berib, natijada,

verdoglobin hosil bo‘ladi.

Verdoglobindan temirning ajralishi natijasida to‘rtta bir-biri bilan

to‘g‘ri bog‘langan pirrol halqasidan iborat biliverdin hosil bo‘ladi.

Sitoplazmadagi NADga bog‘liq biliverdinreduktaza fermenti ta’siri

natijasida biliverdindan bilirubin hosil bo‘ladi. Bir kecha-kunduzda

odam organizmida 100-300 mg har xil izomerdagi bilirubin hosil

bo‘ladi.

Bunday bilirubin erkin bilirubin deyiladi. Makrofaglardan ajralgan

bunday bilirubin qon tomirlarda albumin bilan bog‘lanadi. Odatda 1 g

albumin 14,4 mol bilirubinni bog‘laydi. Albumin bilan bog‘langan

bilirubin konyugatsiya qilinmagan yoki bilvosita bilirubin deyiladi.

Bunday bilirubin odam organizmi uchun zararli emas. U miya

to‘qimalariga singmaydi, shuning uchun bilirubinga xos ensefalopatiya

kelib chiqishiga sabab bo‘la olmaydi. Van-den-Berg reaksiyasi-

diazosulfoxlorid (Erlixning diazoreaktivi) bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri

reaksiyaga kirishmagani uchun bilvosita bilirubin deb nom berilgan.

Albumin bilan bog‘lanmagan bilirubin gematoensefal to‘siqdan o‘ta

oladi, natijada u miya to‘qimalari pardasidagi fosfolipidlar bilan umumiy

birikma hosil qiladi. Markaziy nerv sistemasidagi markazlarga ta’sir

qilib, ularni zaharlaydi.

Albuminning bilirubin bilan maksimal bog‘lanish xususiyati yuqori

bo‘lib, bu qondagi albumin miqdoriga va u bilan raqobatlashuvchi

moddalarga bog‘liq. Odatda erkin bilirubinning qondagi miqdori 1%

dan oshmaydi va albumin miqdori 100 ml plazmada 3 g dan kam bo‘lsa

erkin bilirubinning miqdori ko‘payib ketadi.