Biokimiyaning qisqacha tarixi

Elektroforez. Elektroforez deb tashqi elektr maydoni ta’sirida zaryadlangan zarralami taqsimlanishiga aytiladi. Elektroforez eksperimentlarda, klinik meditsinada qon oqsillari va peptidlarini ayniqsa, qon zardobini tahlil qilishda qo'llaniladigan zamonaviy usul hisoblanadi. Zaryadlangan zarralar o'lchovi va zaryadining katta- kichikligiga qarab elektr maydonida har xil tezlikda harakatlanadilar, bu esa ulami o'zaro ajralib, taqsimlanishiga olib keladi.

Elektroforezni ikkita asosiy turi bo'lib, frontal va zonal usullarga bo'linadi, ulardan keyingisi koproq tarqalgan. Bunda oqsil eritmasi bufer eritmasiga yupqa qavat korinishda joylashtiriladi. Elektroforez davomida h ar xil oqsil molekulalari aloh ida fraksiyalarga bolinadi. Bu fraksiyalami alohida-alohida ajratib, osonlik bilan kesib olinadi. Zonal elektroforezni asosi sifatida filtr qog'ozi tasmasi, atsetilsellyuloza, kraxmal kukuni, agar, poliakrilamid geli va boshqa materiallardanfoydalaniladi. Hozirgi vaqtda biologik va tibbiy nadqiqotlarda maxsus apparath poliakrilamidli gel elektroforezi ko proq ishlatilmoqda.

Fraksiyalarga bo'lingan moddalarning foregrammasi kumassi ko'ki, bromfenol koki yoki arnidoshvars 10 V eritmasida 20-30 daqiqa ushlanadi va ular bo'yalgan bo'yoqning quyuqligiga qarab miqdori aniqlanadi, ya'ni har xil oqsilni bo'yoq bilan bo g'langan korsatkichi shu oqsilning miqdoriga to'g'ri proporsional.

Xromatografiya. Xromatografiya har xil aralashmalami o'z tarkibiy qismlariga taqsimlanishini o'rganadi. Xromatografiyaning asosan to'rl turi mavjud.

a). Informatsion kolonkali xromatografiya - bu usul ion ko'rinishida bo'lgan eruvchi moddalami taqsimlashda qo'llaniladi. Usulni harakatsiz va harakatli fazalari farqlanib, harakatsiz fazasi asosini ion almashuvchilardan iborat bo'lgan organik polimerlar - smolalar tashkil etadi. Agarda harakatli fazasi sulfat kislotasi qo'ldig'i - karboksil guruh lari, ya’ni musbat zaryadli ionlar saqlasa, bu smola Ration almashuvchi deb ataladi. Anion almashuvchilari esa aminlarning xlorli unumlari hisoblanadi.

Mazkur holatda manfiy zaryadli xlor tah lil qilinayotgan namunaning anioni bilan almashinadi. Aralashma eritmadagi moddalar harakatlanganda smoladagi harakatlanuvchi ionlar aralashma tarkibidagi ionlar bilan alinashadi va natijada ionlar harakati pasayadi. Bog'lanish darajasi aralashmadagi har bir moddaning zaryadiga bo'g'liq. Zaryad qanchalik ko'p bo'Isa, smolaning o'zaro ta’siri shunchalik ko'p bo'ladi va kolonkadagi modda shunchalik sekinlik bilan harakatlanadi. Ba zi moddalar kolonkada ushlab qolinadi, ba’zilari esa ushlanmaydi. Kolonkada chokkan moddalar turli ph dagi eritmalar bilan yuvib olinadi. Kolonkadan oqib chiqayotgan suyuqlik - elyuat kollektorda to'planadi.

b) Suyuqlikli xromatografiyada harakatsiz faza o'mida mikroskopik zarralar qollaniladi. Bu usul katta tezlikka ega bo lib, qisqa vaqt oralig'ida deyarli har qanday birikmani taqsimlay oladi.

v) Taqsimlovchi xromatografiyada aralashma tarkibidagi moddalar radikallarining katta-kichikligi, funksional (gidrofil) guruh larining bor- yo'qligi, harakatli va harakatsiz eritmalarda har xil erishiga qarab o'z individual komponentlariga taqsimlanadilar.

Xromalografik qog oz tasmasining pastki chegarasidan 1 sm yuqoriga bir tomchi tekshirilayotgan modda tomizilib, tagida harakatlanuvchi eritma, kopincha, organik eritma saqlagan xromatografiya kamerasiga joylashtiriladi. Kainera atmosferasidagi suv bu g iariga toyingan modda h arakatsiz (polyar) eritmani hosil qiladi. Harakatlanuvchi eritma yuqoriga ozi bilan birga gidrofob moddam olib

harakatlanadi, gidrofil moddalar esa suvda erigani uchun siartd Нагbir moddani boyalgandan so'ng individual Rf lari o'lch ^a_H⁴°^,adi- standart modda bilan idenlifikatsiya qilinadi. ^adl Wlti