«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
194 
ўзгариб туради. Ҳаво ҳарорати юқори, яъни 32-33 
0
С дан ошганда юқори 
бўлганида соянинг гуллаши жадаллашади ва шу билан бирга қисқаради. Биз 
ўрганган соя навлари биологиясига кўра икки хил ўртапишар ва ўртапишар соя 
навларининг ўсув даври Славия ва Олимпия 90-95 кун, ўртапишар Дўстлик, 
Парвоз ва Нафис навларида 110-120 кунга чўзилади. Гуллаш даври соя 
навларида узоқ чўзилиб, соянинг ўртапишар навларида 17-30 кунгача, 
кечпишар навларида эса 60-80 кунгача давом қилади. 
1-жадвал 
Бухоро вилоят Жондор туманида соя навларининг ҳосилдорлик кўрсаткичлари, 
(2014-2016 йй) 
Соя навлари 
Дон ҳосили, ц/га 
1000 дона уруғ вазни, г 
Поя баландлиги, см 
Дўстлик
31,3±0,4 
137±1,7 
121±1,5 
Парвоз 
37,4±0,5 
142±1,9 
136±1,8 
Нафис 
30,7±0,3 
136±1,5 
129±1,4 
Славия 
24,5±0,2 
130±1,4 
117±1,3 
Олимпия 
27,1±0,1 
125±1,2 
110±1,1 
Соя навларида ўртача шўрланган тупроқларда илдиз тизими яхши 
ривожланган, ўқ илдизи тупроққа 1,5-2 метр чуқурликкача кириб боради, лекин 
илдиз, асосан, тупроқнинг ҳайдалма қисмида ривожланиб жуда кўп ён илдизлар 
ҳосил қилади. Тугунак бактериялар ҳаводан эркин азотни ўзлаштириб, у билан 
ўсимликнинг азотга бўлган эҳтиёжини таъминлайди. Поялари қўнғир рангли 
туклар билан қалин қопланган. Кузатишлардан маълумки, агарда пояда туклар 
сийрак бўлса, касаллик ва зараркунандаларга нисбатан чидамсиз бўлади. 
Биринчи тартиб шохларининг сони 2-9 тагача етади. Зич экилган ва ёруғлик 
кам шароитда эса ён шохлар анча кам ҳосил қилади [1,3,4]. 
Дуккакларнинг шакли тўғри, букилган, ўроқсимон, қабариқ ҳолатларда 
бўлиб, узунлиги 3-7 сантиметргача, эни 0,5-1,5 сантиметргача, баъзи дуккаклар 
ўткир учли бўлади. Дуккакларда уруғлар 1-4 тагача, асосан 2-3 та бўлиб 
жойлашади. Дуккаклар бир туп ўсимликда 10 тадан 350-400 тагача жойлашади. 
Албатта, дуккаклар сони энг аввало соя навига ҳамда табиий шароитларига 
боғлиқ. Биринчи дуккаклар ердан 2-3 ёки 20-25 сантиметр баландликда 
жойлашади. Барг қўлтиғида дуккаклар сони 1-3 тадан 8-12 тагача жойлашади. 
Соя уруғларининг ранги қора, қўнғир, яшил, сариқ тусда бўлиши билан бир 
қаторда, баъзан икки тусли бўлади. Уруғларнинг ҳажми ҳам жуда ўзгарувчан. 
1000 дона уруғнинг оғирлиги ўртача 40 граммдан 500 граммгача келади. 
Уруғларнинг шакли думалоқ, овалсимон, чўзинчоқ, қабариқ шишган 
ҳолатларда бўлади. Соя ўсимлигининг униб чиқиш фазаларини ботаник 
юнивиал ўсиш даврларининг акс этишини қуйидаги расмларда кўриш мумкин 
бўлади. 

---