«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
191 
boʻlib, gersin burmalanishida hosil boʻlgan va hozirgi balandligida yangi tektonik 
harakatlar natijasida koʻtarilgan. 
Nurota togʻlarida, asosan, boʻz tuproqlar, 1600– 1700 m balandliklarda jigarrang 
boʻz tuproqlar tarqalgan. Togʻ etaklari va 1600 m balandlikgacha boʻlgan qismida 
efemer va efemeroidlar oʻsadi. Buta va daraxtlardan bodom, yongʻoq, naʼmatak, 
uchqat, doʻlana va boshqalar bor. Baland qismida archazorlar uchraydi. 
Hayvonlardan 
boʻri
, 
tulki
, 
yumronqoziq
, 
quyon
, 
togʻ echkisi
, 
boʻrsiq
, 
ilonlar
, 
kaklik
, 
bulduruq
va boshqa yashaydi. 1975 yilda tashkil etilgan Nurota togʻ-yongʻoqzor 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
192 
davlat qoʻriqxonasida togʻ landshafti va u yerdagi oʻsimliklar (
yongʻoq
, 
olma
, 
olcha
, 
tut
), hayvonlar (
muflon
, 
qobon
, tulki, 
jayra
, 
kaklik
, 
burgut
, ilonlar) muhofaza 
qilinadi. Nurota togʻlaridan yaylov sifatida foydalaniladi. Soylar vodiylarida 
polizchilik, bogʻdorchilik qilinadi. Yon bagʻirlarida bugʻdoy, arpa va boshqa ekinlar 
ekiladi 
[2]
. 
Shimoliy Nurota togʻlari va uning shimoliy yonbagʻirlaridagi togʻoldi 
tekisliklaridagi (Forish) choʻllarida shuningdek, butun Nurota togʻlar tizimi uchun 
xos boʻlgan eng xavfli geoekologik muammo bu choʻlashish muammosidir. 
Nurotatogʻlari arid tog’lar boʻlib, shimoldan va shimoliy-gʻarbdan Qizilqum 
choʻlining “issiq nafasi” sezilib turadi. Nurota togʻlarida choʻllanish jarayonining 
borishida inson xoʻjalik faoliyati aktiv rol oʻynagan. Hozirgi vaqtda Oqtogʻda archa, 
Nurota togʻida siyrak butalar, Qoʻshrabotda yongʻoq, yovvoyi pista, ayrim soylarda 
yovvoyilashgan tok, olmalari siyrak holda uchrashi bu togʻlar qadimda qalin 
oʻrmonlar bilan qoplanganligini koʻrsatuvchi dalil boʻlib xizmat qiladi.
Bugungi kunda Nurota togʻlari va togʻ oldi tekisliklari landshaft komlekslarini 
shakllanishida indikatorlik vazifasini bajargan geografik komponentlarning oʻzaro 
aloqadorligini, ularning makonda zonal, regional va vertical tabaqalanishini sistemali 
yondashish asosida tahlil qilish, rang-barang geomajmualarni turli omillar ta’sirida 
oʻzgarishini tadqiq etish, choʻllanish jarayonida vujudga kelgan geoekologik 
vaziyatlarning keskinlik darajasini aniqlashda; 
1. Togʻ va togʻ oldi tekislik landshaftlarini tabaqalanishini tadqiq qilish, atrof-
muhit tabiatini muhofaza qilishni tashkil etishda va vujudga kelgan geoekologik 
vaziyatlarni optimallashtirishga oid chora-tadbirlarni ishlab chiqish; 
2. Yaylovlarning geoekologik holatini yaxshilash, ularning hosildorligini 
oshirish uchun antropogen agrofitotsenozlarni tashkil etish, fitomeliorativ ishlarni 
keng yoʻlga qo’yish, yarim buta va butalarning urugʻini sepish yoʻli bilan oʻsimlik 
qoplamini barqarorlashtirish, biomassalarning hosildorlik miqdorini koʻpaytirish, 
chorva mollarini boqishda belgilangan me’yorga amal qilish, daraxt va butalarni 
kesishni man etish va texnogen landshaft lamirekultivatsiyalash; 
3. 
Tabiatdan 
foydalanish 
jarayonida 
barcha 
turdagi 
geotizimlarni 
melioratsiyalashtirishda ekologik nuqtai nazardan asoslash va atrof tabiat muhitini 
muhofaza qilishni ta’minlash; 
4. Togʻ, yaylov va boshqa geotizimlarni choʻllanish jarayoniga, tabiiy muhitni 
ifloslantiruvchi manbalarga qarshi kurashishda qat’iy choralarni qabul qilish; 
5. Muhofaza qilinadigan hududdan foydalanishni butunlay man etish, fan va 
turizm manfaatlari uchun foydalanishni chegaralash, ma’rifiy-me’morial (yodgorlik) 
ahamiyatiga ega boʻlgan obyektlarni muhofaza qilish; 
6. Muhofaza qilinadigan obyektlarning murakkablik darajasi aniqlash; 

---