«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
20 
этхўрлар вакиллари ҳисобланади. Чивинларнинг дирофилярия личикалари 
билан энг кўп зарарланувчи туркумлари сифатида 
Аедес caspius
(31%), 
Culex 
pipiens
(17%), 
Anopheles maculipennis 
(2,5%) қайд этилади [2]. Чивинлар 
касалликнинг асосий тарқатувчилари, аммо каналар, сўналар, битлар, бургалар 
ва қон сўрувчи бўғим оёқлилар чақишларидан кейин ҳам инвазия 
ҳолатларининг бўлиши кузатилган. 
Мазкур ишнинг мақсади - Қорақалпоғистон Республикаси Қанликўл, 
Қўнғирот, Шуманай, Бўзатов ва Кегейли туманларидаги йиртқич ҳайвонлар 
(итлар ва шакаллар)нинг дирофиляриоз билан касалланиш даражасини ҳамда 
тарқалишини аниқлаш.
Материал ва усуллар. 
Тадқиқот учун материал Қорақалпоғистон 
Республикаси Қанликўл, Қўнғирот, Шуманай, Бўзатов ва Кегейли 
туманларидан йиртқич ҳайвонлар танлаб олинди. Ҳаммаси бўлиб 13та ит ва 
10та шакал текширилди. Тўлиқ ёриб кўриш методи (Скрябин) билан ҳар бир 
орган ва тўқималари тўлиқ текширувдан ўтказилди, 5 та ит ва 4 та шакалнинг 
юрагидан жинсий етилган дирофилияриялар аниқланди, бир шакалнинг ўпка 
артериясидан ҳам жинсий етилган дирофилияриялар аниқланди. Топилган 
дирофилярия намуналаридан фотогалериялар таёрланди ва ҳамма намуналарни 
70% спиртга солиниб фиксация қилинди. 
 
Натижалар ва таҳлил. 
Итлар ва шакаллар дирофилияриози 
D.immitis
гелминтлари юзага келтирган инвазион касаллик, у итлар ва шакалларнинг 
юрак қон томирлари ва ўпка артерияларида паразитлик қилади, 30 см ва ундан 
ҳам узунироқга етиши мумкин (1 ва 2-расмлар). Дирофилиярия личинкаларини 
ташувчилар оддий чивинлар (
Culex pipiens
) ва бошқа қон сўрувчи бўғим 
оёқлилар бўлиши мумкин. Касалликнинг инкубация даври чақандан кейин 6 
ойгача давом этади. Дирофилиярия урғочиларининг уруғланишида ҳайвоннинг 
қонига тирик личинкалар - микрофилиярияни туғади, улар эса қон ташиш 
системасида узоқ вақт давомида циркуляцияланади, чивин чақишида қон билан 
бирга униннг ошқозонига тушади, у ерда иккинчи ривожланиш босқичига 
ўтади, 
ҳашарот 
ошқозинидан 
линчинкалар 
малтиев 
томирларига 
миграцияланади, ва инвазион учинчи босқичгача ривожланади. Бундан кейин 
улар чивиннинг пастки лабига тушади, у ерда итнинг ёки шакалнинг қонига 
киришга тайёр ҳолида туради. Микрофилиярия кейинги 3 ой давомида 
ҳайвоннинг тери ости тўқималарида ривожланади, икки марта тулайди ва 
бешинчи босқичга ўтади. Бундан кейин улар қон ташиш системаси орқали 
итнинг ёки шакалнинг ўпка артерияси ва юрагига ўтади, ва шу ерда жинисий 
етилади. 

---