"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

ζ
-potensial kattaligi topiladi. Bu kattalikni 1000 ga ko`paytirib,
ζ
-potensialning 
millivoltlarda ifodalangan qiymati hosil qilinadi. 
15-rasm. Elektroforetik tezlikni 
o`lchashga 
mo`ljallangan 
mikroelektroforetik moslamasining 
umumiy ko`rinishi: 1-kamera, 1a-
filtr qog`oz parchalari, 16-yopg`ich 
oynacha, 
2-figurali 
agarli 
sifonchalar, 
3-mis 
sulfat 
erigmalarini kaliy xlorid eritmalari 
bilan bog`lovchi P-shaklli agarli 
sifonchalar, 4-mis sulfat eritmalari 
quyilgan 
va 
5-kaliy 
xlorid 
eritmalari quyilgan qutichalar, S-
mis elektrodlar (sterjenchalar). 
 
 
Eslatma.
O`lchash ishlari tamomlangach, dastlab tok to`g`rilagich asbobi elektr tarmog`idan 
uziladi, keyin esa, moslama tok to`g`rilagichdan ajratiladi. Moslamadagi figurali va P-shaklidagi 
sifonchalar olinib, silkitmasdan distillangan suvda chayiladi va kaliy xloridning to`yingan 
eritmasi quyilgan maxsus kristalli qatorga solinib, qopg`oq bilan yopib qo`yiladi. So`ngra 
Goryaev kamerasi moslamadan olinib, yopqich oynacha joyidan ko`chiriladi va ularning har 
ikkalasi ham distillangan suvda yuvilgach, filatr I qog`oz bilan quritiladi. 
Elektroosmos 
Yuqorida bayon etilganidek, elektroosmos deganda tashqi elektr maydoni ta`siridan 
dispersiya muhitining harakatsiz dispers fazaga nisbatan kelib chiqadigan harakati tushiniladi. 
Suyuqlikning elektroosmotik harakatiga sabab, qattiq faza bilan suyuq fazalararo yuzaga 
keladigan dielektrik qavat bo`lib, qattiq yuzaga kuchsiz bog`langan diffuz qatlam ionlari tashqi 
elektr maydoni ta`sirida, qarama-qarshi zaryadli qutb tomon siljiydi. Yuzaga mahkam 
bog`langan zich qatlam ionlari esa harakatsiz qoladi. Diffuz qatlam ionlari kapillyar bo`ylab 
harakatlanayotib, muhitni siljishga majbur etadi. Siljish qattiq faza bilan suyuq faza chegarasida 
emas, balki, qattiq fazadan ma`lum masofada yotgan siljish yuzasida ro`y beradi. 
Elektroosmos hodisasini o`rganish uchun maxsus moslamalardan foydalaniladi. 
Suyuqliklarning elektroosmotik harakatlarini o`rganish orqali qattiq faza bilan suyuq faza 
chegarasida yuzaga keladigan zaryad belgisi, zaryad zichligi va siljish yuzasida vujudga 
keladigan elektrokinetik potensial kattaligini aniqlash mumkin. 
Smoluxovskiy tenglamasiga ko`ra, yalpoq kapillyar bo`ylab. suyuqlikning siljish tezligi 
elektrokinetik potensialga quyidagicha bog`langan:
ζ = ((ήu)/(EDD
0
)) 
bu yerda ή-suyuqlikning yopishqoqligi, u-suyuqlik oqimining chiziqli tezligi, E-elektr maydon 
kuchlanganligi, D-muhitning dielektr doimiysi, D
0
-vakuum dielektr doimiysi.Suyuqliklarning 
membranalar orqali elaktroosmotik harakatlarini o`rganish uchun esa quyidagi tenglamadan 
foydalanish qulay: 

---

50 
ζ = ((aeύή)/(Di))·1·1295·10
6
mV 
bu yerda ae-muhitning solishtirma elektr o`tkazuvchanligi (Om
-1
suyuqlik hajm tezligi (sm.
-3
sek
-
1
), D-muhit dielektr doimiysi, ή-muhit yopishqoqligi (10
-2
puaz),i-zanjirdagi tok kuchi. ύ-
suyuqlikning hajmiy tezligi esa ύ=S (l/t) ga teng bo`ladi. 
S-kapillyarning ko`ndalang kesimi 
sm
2
(S= 
πR
2
), l-masofa 
(sm), 
t-vaqt 
(sek).
Membrana yuzasidagi potensial kattaligi esa quyidagi tenglama orqali topiladi:
σ = 6,24 · 10 22 · ((aeύή λ)/(i)) zaryad. sm
-2
λ -ion atmosfera qalinligi (
0
A).