Bino va inshootlar

3-Ma’ruza mavzusi: Diafragmalar, qavatlararo yopmalar,
pardadevorlar va ularni (biriktirish) ulash
Reja:
1. Turar-joy binolarining yopmalari
2. Binolarnnng pardadevorlari va ularni biriktirish.
Tayanch so‘zlar:
Erto‘la, yarim erto‘la, sokol, yopmalar, to‘siqlar,
qo‘shtavr balka, tavr balka, shveller balka, yog‘och brus,tovush izolyasiya,
shift qoplamasi, gipsobeton blokli yopma, kovakli keramik blokli yopma,
gipsobeton plita, kovakli keramik blok, tovush izolyasiyasi, yumshoq qistirma,
tekislovchi qatlam, sim to‘r, yaxlit temirbeton plita, ko‘p kovakli temirbeton
plita, qovurg‘ali temirbeton plita, montaj krani, pardadevor.
YOpmalar
- binolarning ichki fazosini qavatlarga bo‘lib turuvchi
gorizontal to‘siq konstruksiyalardir. Ularning qiymati bino bahosining o‘rtacha
20 foizini tashkil qiladi.
Binoda joylashgan o‘rniga qarab yopmalarni quyidagi turlarga ajratish
mumkin. Erto‘la (yarim erto‘la), sokol, chordoq, va qavatlararo yopmalar
shular jumlasiga kiradilar.
Turli yopmalar turli xil ta’sirlar ostida ishlaydilar. Bu ta’sirlar, oxir
oqibatda, yopmaning konstruktiv echiminibelgilaydilar.
Binodagi qavatlararo yopmalar funksional vazifasi va muhiti bir-biriga
yaqin qavatlarni ajratib turadilar. YOpmalarga bo‘ladigan kuchbo‘lmagan
ta’sirlardan havo va zarba shovqinlari qavatlararo yopmalarning konstruktiv
echimlariga ko‘proq ta’sir ko‘rsatadilar. Bundan tashqari, yopmalarga spetsifik
ta’sirlar ham bo‘lishi mumkin. Ular polning tez-tez ho‘llanib turishi, xonalarda
o‘tkirhidli narsalar saqlanishikabi sabablar bilan borliq.
SHu sababli, qavatlararo yopmalar namga chidamli, gaz va tovush
o‘tkazmaydigan bo‘lishlari kerak. Uzoqqa chidamlilik darajasi binoning
uzoqqachidamlilik darajasiga mos kelishi lozim.
YOpmalarning konstruksiyalari yuk ko‘taruvchi elementlar,izolyasiya
qatlami, pol va shiftdan iborat bo‘ladi.
YOng‘inga qarshi talablarga binoan olovbardoshlik darajasi I daraja
bo‘lgan
binolarda
yopmalar
konstruksiyasidagi
yuk
ko‘taruvchi
elementlarining olovbardoshlik chegarasi 1 soatdan kam bo‘lmasligi, IIva I I I
darajali binolarda esa 0,75 soatdan kam bo‘lmasligi kerak. Bu ko‘rsatkich
IVdarajali binolarda 0.25 soatdan kam bo‘lmasligi talab qilinadi. Olov
bardoshlik darajasi V daraja bo‘lgan binolarda yopmalarning yuk ko‘taruvchi
elementlari oson yonadigan materiallardan qilinishi mumkin.
Bino ichki me’moriy kompozitsiyasining asosiy elementi sifatida yopma
tarkibidagi pol va shiftga badiiy ma’nodorlik talablari qo‘yiladi.
Undan tashqari yopma konstruksiyalar industrial usullar bilan bajariladigan
bo‘lishlari kerak.

---

51
Erto‘la, sokol va chordoq. qavatlari yopmalarining konstruksiyalari u
asosiy belgilovchi omil sifatida ularning teplotexnikxususiyatlarimuhim
ahamiyatga ega.
Bunday yopmalardagi teploizolyasiya qatlamini
namlanishdan saqlash kerak. Bu maqsadda suv bug‘i izolyasiyasi qatlami
ko‘zda tutiladi.
YOpmalarning konstruktiv echimlari balkali hamda plitali bo‘lishi
mumkin. Birinchi holda, yuk ko‘taruvchi element bo‘lib, bir-biridan ma’lum
masofada qo‘yilgan balkalar xizmat qiladilar. YOpmadagi balka
elementlarto‘siq vazifasini bajaradilar. Hozirgi kunda xizmat qilayotgan juda
ko‘p binolarda yog‘och, metall va temirbeton balkalar ishlatilgan (1-rasm).
YOg‘och balka sifatida kesimining balandligi 180 dan 240 mm gacha
bo‘lgan to‘rt tomoni tekislangan chorqirra yog‘och (brus)dan foydalaniladi.
Ular yodamida kengligi 6 m gacha bo‘lgan xonalarni yopish mumkin.
Metall balka sifatida odatda kesimining balandligi 200 mm dan 400 mm
gacha bo‘lgan prokat qo‘shtavrdan foydalaniladi. Bunday balkalar bilan ham
kengligi 6 m gacha bo‘lgan xonalarni yopish maqsadga muvofiq.