Bino va inshootlar

Tashqi devorlar.Zilzilaga qarshi choklar.
Karkas ishiga quyidagi ko‘rinishda bajariladigan tashqi konstruksiyalar katta
tasir ko‘rsatadi:
a) karkasga gorizontal yuklanish tushirmaydigan to‘ldirgichlar;
b) karkasga gorizontal yuklanish tushiradigan to‘ldirgichlar;
v) mustaqil poydevorlarga, poydevor to‘sinlariga va konsolli
bo‘rtiqlarga tayanuvchi o‘z yukini ko‘taruvchi devorlar.
Karkas ishiga gorizontal yuklanishni tushirmaydigan to‘ldirgichlar sifatida
engillashtirilgan temir-beton panellardan, asbest-sement buyumlar, list, alyumin va
boshqa engil yonmaydigan, sovuq o‘tkazmaydigan ashyolardan foydalanish
maqsadga muvofiqdir. Ular devor og‘irligini kamaytiradi. Karkasga yuk
tushirmaydigan panellardan foydalanishda karkasga nisbatan panellarni o‘zaro elastik
choklaridan ishonchli, egiluvchan mahkamlovchilar qo‘llab, panellarni erkin turishini
taminlashga alohida e’tibor berish lozim. Osma panellarni karkasga 4 burchagidan
mahkamlash tavsiya etiladi. Devor panellarini quyidagi turlarda o‘rnatish mumkin:
-
metall tayanch stollarga tayantirib yoki panelning pastki burchagini
pastki panelga va yuqori burchagidan egiluvchan tros bilan mahkamlash;
-
qavatlararo yopma panellarni olddevor do‘ngligiga tirab, yuqori
burchaklaridan egiluvchan bog‘lama bilan mahkamlash;
-
pastki panel burchagida ustunlar chiqiqlariga tirab, yuqori
burchaklaridan egiluvchan bog‘lama bilan mahkamlash.
To‘suvchi konstruksiyalari romlar, g‘ishtli devorlar bo‘lganda ular yuk
ko‘taruvchi karkas bilan bikr bog‘lanadi. Bunda karkasli binoning mustahkamligi
toshli devorlarning mustahkamligiga yaqinlashadi. Bu o‘rinda hisobiy zilzilaviy
kuchlar, odatda katta ahamiyatga egadir. YUk ko‘taruvchi devorlarni g‘ishtli qilishga
quyidagi hollarda ruxsat beriladi: olddevor karkas ustunlarining qadami 6 m dan ko‘p
bo‘lmaganda; zilzilaviyligi 7, 8, 9 ball bo‘lgan maydonlarda qurilayotgan bino
balandligi 18, 16, 9 m bolsa; karkasli binolarda oz-ozini ko‘taruvchi devorlarni qurish

---

devor bo‘ylab karkasni gorizontal siljishga halaqit bermaydigan karkas bilan
egiluvchan bog‘lanishi kerak. Devor yuzi bilan ustun karkasi o‘rtasida 20 mm li
tirqish ko‘zda tutilishi shart. Butun devor uzunligi bo‘ylab qavatlararo plitalar sathi
va derazalar o‘rnining tepa qismida binoning karkasiga ulangan zilzilaga qarshi
kamar o‘rnatilishi kerak. Devorlarning toresi (yon bag‘ri) va ko‘ndalang joylarining
kesishgan joyida butun devor balandligi bo‘ylab zilzilaga qarshi choklar qoldirish
lozim.
Zilzilaga qarshi choklarni juft ustunlar qo‘yish yo‘li bilan yoki ustunlarni yuk
ko‘taruvchi devorlarini biriktirish yo‘li bilan bajarish kerak (to‘la karkas bo‘lmagan
binolarda), rasmda zilzilaga qarshi choklarni qanday qurish kerakligi haqida misol
keltirilgan. Zilzilaga qarshi choklarni loyihalashda 1.11-1.14 bandlarida keltirlgan
tavsiyalarni hisobga olish kerak.

---

Devor oldidagi bog‘lovchi yopmalarning va ko‘ndalang to‘sinlarni ustun bilan
bog‘lanishi.

---

Qavatlararo yopmalarning to‘sinlar bilan bog‘lanishi.

---

Ko‘ndalang to‘sinlarning ustun bilan bog‘lanishi.

---

Qavatlararo yopmalarning orasidagi choklarini quyma beton bilan to‘ldirish.

---

---

---

---

---

Ustunlarning tugunlariga panelli devorni o‘rnatish.
43

---

43
Zilzilaga qarshi choralarda qavatlararo bosmalarni o‘rnatish.

---

44