Bino va inshootlar qurilishi

 
7.5.2. O‘rtadan nivelirlash. 
O‘rtadan nivelirlashda nivelirlanayotgan nuqtalarga tik qilib reykalar o‘rnatiladi, reykalar 
oralig‘iga esa nivelir o‘rnatiladi. Nivelir ish holatiga keltiriladi, qarash trubasi oldin keyingi reykaga 
vizirlanib, reykadan a sanoq olinadi, so‘ngra oldingi reykaga qaratiladi va v sanoq olinadi. SHunda 
V nuktani A nuktaga nisbatan balandligi quyidagicha hisoblab chiqariladi: 
h
AB 
= a - b 
O‘rtadan nivelirlashda nisbiy balandlik keyingi reykadan olingan sanoq bilan oldingi 
reykadan olingan sanoq ayirmasiga teng bo‘ladi. 

---

59 
SHakl 7.5.2. 
O‘rtadan turib nivelirlashda ikkinchi nuktaning absolyut balandligini nisbiy balandlik 
bo‘yicha hisoblashdaH
i 
= H
A 
+ i 
Asbob gorizonti bo‘yicha hisoblashda esa H
B 
= H
i 
-b bo‘ladi. 
Asbob gorizonti esa H
i 
= H
A 
+ a bo‘ladi. 
Geometrik nivelirlashda asosan o‘rtadan nivelirlash qo‘llaniladi. O‘rtadan nivelirlash mumkin 
bo‘lmagandagina oldinga nivelirlash metodi ishlatiladi. Oldinga nivelirlashning kamchiligi shundan 
iboratki, nishab joyning nisbiy balandligi nivelir balandligi bilan reykadan olingan sanoq 
ayirmasiga teng bo‘lganligidan bunda faqat 
asbob balandligiga
teng bo‘lgan nisbiy balandliknigina 
o‘lchash mumkin. Bundan tashqari, oldinga nivelirlashda har bir stansiyada asbob balandligini aniq 
o‘lchash zarur bo‘lganligidan ish ancha qiyinlashadi va mexnat ko‘p sarf bo‘ladi. 
O‘rtadan nivelirlashning afzalliklari quyidagilardan iborat: 
a) har bir stansiyada reyka balandligiga teng bo‘lgan nisbiy balandlikni, ya’ni oldinga 
nivelirlashdagiga nisbatan kattaroq nisbiy balandlikni o‘lchash mumkin; 
b) har bir stansiyada nivelir balandligini o‘lchashning hojati yo‘q; 
v) nivelirning qarash trubasi nivelir bilan reyka orasidagi masofani kattalashtirib 
ko‘rsatganligidan oldindan nivelirlashdagiga qaraganda ikki barobar uzunroq masofani nivelirlash 
mumkin. 
g) asbob ikki nuqta o‘rtasiga o‘rnatilganligidan yer egriligining va atmosfera refraksiyasining 
ta’siri juda kamayadi;
d) asbob nivelirlanayotgan ikki nuqtaning qoq o‘rtasiga o‘rnatilganda asbob vizir o‘qining 
gorizontal emasligi natijasida ro‘y beradigan xatoning ta’siri bo‘lmaydi. Bu o‘rtadan nivelirlashning 
asosiy afzalligi bo‘lib hisoblanadi. 
O‘lchov asboblarining ishidagi xatoni butunlay yo‘qotib bo‘lmagani singari, qanchalik 
sinchiklab tekshirilmasin, nivelirning