Bilingvizm va uning turlari

DIGLOSSIYA
BILINGVIZIM
diglossiya bilingvizmdan farqli o`laroq, bir tilning bir-biri bilan aloqador bo`lgan ikki va undan ortiq shakllariga ega bo`lish va ularni qo`llashdir. Diglossiyaning eng ko`p tarqalgan ko`rinishlari bu o`z sheva va koyne, shuningdek, tilning oddiy so`zlashuv hamda adabiy shakllariga egalik qilish, ba’zi bir holatlarda ularning biridan, boshqa o`rinlarda esa ikkinchisidan foydalanish, ba’zan esa bir nutqiy holatda ikkalasini navbatma navbat qo`llash jarayonidir.	Bilingvizm ikki tilning birgalikda mavjudligini ko’rsatadi.

DIGLOSSIYA	BILINGVIZIM
diglossiya bir tilning turli shakllarda birga mavjud bo’lishini bildiradi. Agar biror bir shaxs o`z oila a’zolari, qo`shnilari bilan muloqotda mahalliy shevadan, rasmiy muassasalar, maktab, yig’ilishlarda adabiy tildan foydalansa, bu hodisa diglossiyadir.	so’zlovchilar odatdagi kundalik xayotida bir tildan, alohida niyat, maqsad ta’sirida esa ikkinchisidan, uning shaklidan qat’i nazar, foydalanish holatlari bilingvizmga taalluqdidir. Biror kichik xalq vakili esa kundalik hayotida o`z oilasi, qishloqdoshlari, urug`lari doirasida ona tilidan, boshqa holatlarda o`zga tildan foydalansa, bu bilingvizm hodisasidir.

Tabiiy bilingvizm, asosan, bola nutqi shakllanayotgan davrda paydo bo`ladi. Buning mohiyati esa turlicha verbal munosabatlardan tashkil topgan ijtimoiy muhit ta’siri bilan bog`lik. Munosabatga kirishuvchi «ko`cha» va «bog`cha» tilida o`zga til so`zlarining lug`aviy ma’nolarini anglay boshlaydi va talaffuz qiladi. Bu holat tilshunoslikda tabiiy bilingvizm deb yuritiladi. Tabiiy bilingvizmning paydo bo`lishiga turtki bo`luvchi asosiy omil sifatida bir hududda qarindosh va nokarindosh tillarning mavjud bo`lishi e’tiborgaolinadi. Tabiiy bilingvizm turli tilli ijtimoiy muhit ta’sirida shakllanadi. Masalan, oilada tojik, rus, ingliz tillaridanbirida muloqotga kirishish odatiy bo`lsa, ko`chada o`zbek tilida gapirilsa yoki aksincha bo`lsa, tabiiy bilingvizm sodir bo`ladi. Ba’zida bola bir vaqtda ikki tilni amaliy egallaydi, ikki til sistemasi bir-biriga ta’sir qilmasdan parallel ravishda shakllangan bo`lishi mumkin. Bu kamdan-kam uchraydigan holat sanaladi.