Bilingvizm va uning turlari

DARAXT

Tri (shakl)

Ingliz tilida
Masalan : “tana qo’yib,shox va novdalar chiqarib o’sadigan ko’p yillik o’simlik “ (daraxt) fizik obyekti uchun ikki tushuncha va ikki xil fonemalar shakli qo’llaniladi: albero “soyabonli italyan qarag’ayi” , tree “daraxt”
Aralash bilingvizm nutq analizi va sintezining yagona mexanizmini nazarda tutadi,birga mavjud bo’lgan tillar esa faqat ustki struktura darajasida farqlanadi.
Masalan : Albero va Tree tushunchalari aralashib, /albro/ va /tri/ akustik obrazlari qo’shilib yoziladigan ALBEROTREE ko’rinishidagi super tushunchani hosil qiladi:

ALBERO/ TREE	DARAXT
Albero/tri

Subordinativ bilingvizmda so’zlovchilar ikkinchi tilni ona tilining ta’siri vositasida qabul qiladi: tushuncha ona tilining leksik birliklari, qolganlar esa ikkinchi til birliklari bilan o’zaro munosabatda bo’ladi.Bu turdagi bilingvizmda,odatda,ikkinchi til tarjima qilish usuli bilan o’rganiladi : /tri/ shakli /albero/ni ifodalaydi, shuning uchun italyancha ALBERO/alberoning o’zi belgisi,ya’ni metabelgi hisoblanadi :

ALBERO
/albero/	Daraxt
/tri/

Bilingvizmning reseptiv ko`rinishida birinchi til o`zaro kommunikativ munosabat nuqtai nazaridan bir umumiy paradigmani hosil qiladi, biroq ikkinchi til nuqtai nazaridan paradigmaga xos umumiylik o`rnini bilingvizm paradigmasiga xos xususiylik oppozisiyasi egallaydi.
Masalan : axborot o`zbek tilida bayon qilinadi, tinglovchi axborotni to`liqqabul qiladi. Axborotning javobi esa rus, tojik(o`z ona tilida)tilida qaytariladi.
Reproduktiv bilingvizmda esa axborot o`zbek tilida ifodalanadi, tinglovchi bayon qilingan axborotni o`zbek tili modeli asosida qabul qilib, tafakkurda unga ikkinchi bir tilni modelini tanlaydi. Nutqiy jarayon esa sof o`zbekcha model bilan amalga oshiriladi. Mazkur jarayonda har ikki tilga xos modelda kuchli interferensiya holatlari kuzatiladi.
Bilingvizmning produktiv ko`rinishida esa o`zaro kommunikativ munosabatga kirishish uchun so`zlovchi va tinglovchi ongida har ikki tilga xos model qurish imkoniyatlari yuqori darajada bo`ladi. Bilingvizmning bu ko`rinishida suhbatdoshlardan birining o`zi har ikki tilda axborot ifodalash imkoniyatiga ega bo`ladi. Bilingvizm hodisasida ikki tildan har qanday holatda parallel ravishda foydalaniladi.Ayni holat bilingvizmga misol bo`la oladi