Bilimlendiriw ministirligi

4. Qannın’ quramı, plazma quramı, qannın’ osmoslıq
ha’m onkotikalıq basımı.
Qannın’ osmoslıq basımı onın’ quramındag’ı elektrolitlerge ha’m elektrolit emes birikpe (glyukoza h. t. b.)lar kiredi. Bul zatlardın’ kontsentratsiyası qanshelli joqarı bolsa, onda onın’ osmoslıq basımıda sonshelli joqarı boladı.
Plazmanın’ onkotikalıq basımı onın’ quramındag’ı beloklarg’a baylanıslı. Kletka tirishiligi ha’m iskerligi qan quramının’ osmoslıq ha’m onkotikalıq basımının’ salıstırmalı turaqlı jag’dayında iske asadı. Qannın’ osmoslıq basımına ten’ bolg’an duzlı eritpe izoosmoslıq yamasa izotonikalıq eritpe dep ataladı. Bul 0,85-09% NaCL eritpesi yamasa fiziologiyalıq eritpe (fizrastvor) dep ataladı.
Qannın’ osmoslıq basımınan bir qansha joqarı osmoslıq basımg’a iye bolg’an duzlı eritpe gipertonikalıq, ol bir qansha to’men osmoslıq basımg’a iye duzlı eritpe gipotonikalıq eritpe dep ataladı.
5. Gemoliz tu’rleri, qannın’ reaktsiyası.
Gemoliz bul gemoglobinnin’ eritrotsitlerden shag’ın qan plazmasına qosılıwı. Na’tiyjede qannın’ uyıwına alıp keledi. Gepoliz protsessi qan tamırlarında da ha’m organizmnen sırtta da boladı. Organizmnen sırtta gepoliz protsessi gipotonikalıq eritpe ta’sirinde, osmoslıq gipoliz yamasa probirkag’a alıng’an qandı ku’shli aralastırg’anda yamasa ku’shli silkip jibergen jag’dayda, eritrotsitler qabıg’ı jarılıp, gemoglobinnin’ sırtqa shıg’ıp ketiwine sebepshi jag’day payda boladı, na’tiyjede gemoliz protsessi kelip shıg’adı. Gemolizdin’ bul tu’ri mexanikalıq gemoliz dep ataladı. Ayırım jag’dayda ximiyalıq birikpeler mısalı, kislotalar, siltiler, efir, xloroform, spirt ta’sirinde de gemoliz protsessi payda boladı, bug’an ximiyalıq gemoliz dep at berilgen. Qannın’ qan tamırlarında uyıwı, gemolizge ushırawı ha’r tu’rli za’ha’rli zatlar ta’sirinde, mısalı: uwlı jılan shaqqanda, skorpion za’ha’ri ta’sirinde, yamasa u’ylespeytug’ın qan gruppası quyılg’anda payda boladı.
Qannın’ reaktsiyası - qannın’ reaktsiyası onın’ quramındag’ı vodorod ionının’ kontsentratsiyası menen anıqlanadı. Bul rN belgisi menen esaplanadı. Qan reaktsiyasının’ qıshqıl ta’repke o’zgeriwi atsidoz dep atalıp ol qanda N⁺ ionının’ ko’beygenligin bildiredi. Eger qanda N⁺ ha’dden tıs ko’beyip ketse nerv sisteması xızmeti buzıladı, adamnın’ esi awadı ha’m o’limge alıp keledi. Qan reaktsiyasının’ siltilik ta’repke o’zgeriwi alkaloz dep atalıp, ol qan quramında ON^- gidroksil ionlarının’ ko’beyiwine baylanıslı boladı. Bulda o’z gezeginde nerv iskerliginin’ xa’dden tıs sharshawın payda etip, organizmnin’ tirishilik iskerligi buzıladı ha’m o’limge alıp keledi.
Qan reaktsiyasının’ salıstırmalı turaqlı jag’dayı qannın’ buferlik sisteması tiykarında saqlanıp ha’m retlenip barıladı. Bug’an o’kpeler, bu’yrekler ha’m ter bezleride qatnasadı. Sebebi olar organizmge zıyanlı zatlardı sırtqa bo’lip shıg’arıw xızmetlerin atqaradı.