Bilimlendiriw ministirligi

9. Organizmnin’ ishki ortalıg’ı xaqqında tu’sinik.
Organizmnin’ tirishilik iskerligi normal o’tiwi ushın onın’ ishki ortalıg’ının’ quramı salıstırmalı turaqlı jag’dayda saqlanıwı tiyis. Organizmnin’ ishki ortalıg’ı xaqqındag’ı tu’sinik XIX-a’sirde frantsuz fiziologi Klod Bernar ta’repinen engizildi.
Ha’zirgi waqıtta organizmnin’ ishki ortalıg’ı xaqqında tu’sinik organizmdegi kompleks suyıqlıqlar ha’m qan sostavı tu’siniledi. Bunday suyıqlıqlarg’a qannan basqa limfa, tkan arqalı suyıqlıg’ıda kiredi. Organizmdegi ha’r bir organ ha’m tkan ushın onın’ ishki ortalıg’ın etiwshi suyıqlıq quramı turlishe boladı. Organizmnin’ tirishilik iskerligi norma jag’dayında o’tiwi ushın ortalıg’ının’ quramı salıstırmalı turaqlı bolıwı kerek, bul onın’ fiziko-ximiyalıq ha’m biologiyalıq qa’siyeti menen belgilenedi. Organizmnin’ ishki ortalıg’ının’ quramının’ ha’m qa’siyetinin’ bunday turaqlı bolıwı GOMEOSTAZ dep atalıp ol bir qansha biologiyalıq teppe - ten’likler menen belgilenedi. Biologiya teppe - ten’lik (konstant) degenimiz organizmnin’ tirishilik iskerligin san jag’ınan bahalawshı qan quramındag’ı qant mug’darı ha’m basqada azıqlıq zatlar mug’darı menen birge qannın’ aktiv reaktsiyası ha’m osmoslıq ja’ne arteriyalıq basım ha’m onıq temperaturası tu’siniledi.


Sınaw sorawları
1. Qan degenimiz ne ha’m onın’ organizm ushın a’hmiyeti qanday?
2. Qannın’ xızmetlerine qısqasha sıpatlama berin’?
3. Qannın’ qa’siyeti qanday?
4. Qan qanday bo’limlerden turadı?
5. Qan reaktsiyasın qanday buferlik sistemalar turaqlı saqlaydı?
6. Qannın’ onkotikalıq osmoslıq basımı degenimiz ne?
7. İzotonikalıq, gipotonikalıq ha’m gipertonikalıq eritpeler degenimiz qanday eritpeler?
8. Gemoliz ha’m onın’ tu’rleri qanday?
9. Eritrotsitlerdin’ fiziologiyalıq xızmetleri qanday?
10. Gemoglobin degenimiz ne, onın’ fiziologiyalıq xızmeti qanday?
11. Gemoglobinnin’ qanday birikpeleri bar?
12. Leykotsitlerdin’ fiziologiyalıq xızmetleri qanday?
13. Leykotsitarlıq formula degenimiz ne?
14. Fagotsitoz qubılısı ha’m onın’ a’hmiyeti qanday?
15. Trombotsitlerdin’ fiziologiyalıq qa’siyeti ha’m xızmetlerin aytın’?
16. Gemostaz degenimiz ne?
17. Qannın’ gruppalarg’a bo’liniwine tiykar retinde ne alınadı?
18. Rezus faktor degenimiz ne?
19. Rezus konflikt (u’ylespew) qanday jag’dayda kelip shıg’adı ha’m ne sebepli payda boladı?
20. Gemopoez degenimiz ne?
Ádebiyatlar
1. M. A. Ajibekov, T. B. Eshanov “Adam ha’m haywanlar fiziologiyası” I-II tom “Bilim” No’kis-1998 jıl.
2. A. D. Nozdrachev “Obshiy kurs fiziologii cheloveka i jivotnıx”v dvux chastyax, Moskva “Vısshaya shkola” 1991 g.

1. 
   A. B. Kogan “Fiziologiya cheloveka i jivotnıx” I-II chast Moskva “Vısshaya shkola” 1984g.
   
2. 
   G.A. Kassirskiy, G.A.Alikseev, Klinicheskaya gemotologiya. M. 1970
   
3. 
   V.N.Chernogovskiy. Fiziologiya sistemı krovi. L. 1979
   

M.A.Ajibekov. “Sostav i svoystva sistemı krovi u krupnogo rogatogo skota v usloviyax Priaralya” Nukus