Bilim Ta’l Ta’l “oliy m sohasi: lim sohas lim yo’na oliy V t y matem

6.6.
 
Milliy hisoblar tizimida tashqi iqtisodiy faoliyat statistikasi 
Maxsulotlar xaqida ma’lumotlar manbaisi xalqaro ma’lumot savdosining 
statistikasi hisoblanadi. Xalqaro standartlar “
Maxsulotlar xalqaro savdo 
statistikasi
”da kursatilgan. 
SMTT (InternationalMerchandiseTradeStatistics: 
ConceptsandDefinitions
— 
IMTS)
(BMT, 1998). V 
RPB-6 RPB-6
da bir necha 
kelishmovchiliklar aniqlangan. Ular dunyoning bir qismida va butun dunyo 
bo’ylab paydo bo’lishlari mumkin. Unda qo’shimcha kelishuvning standart jadvali 
keltirilgan. Mazkur jadval yordamchi sifatida xizmat ko’rsatadi. 
Kelishmovchiliklarni asosiy sababi – SMTT importni baxolash uchun NSFni 
(narx, sug’urta va fraxt) qo’llashni taklif etishadi, to’lov balansida esa import va 
eksportni universal tarzda FOB narxlariga asosan universal baxolash usuli 
qo’llaniladi. Shunaqa vaziyatlarda fraxt va sug’urta bo’yicha eksporter boj 
chegarasi tomonidan va importer boj chegarsi tomonidan qo’shimcha to’lovlarni 
yo’kotish lozim. FOB narxlariga asosan baxolash va shartnomalar talablaridagi 
o’rtasida farq mavjudligi fraxt va sug’urta bo’yicha to’lovlar yo’nalishining 
o’zgartirilishligini talab etadi.
Uchta standart tarkibiy qism operatsiya ishtirokchilari bilan bog’liq, ya’ni ular 
yo xaridorga tegishli, yoki sotuvchiga, biroq mahsulotga tegishli emas. Ushbu 
toifalarga safarlar, qurilish xizmatlariva boshqa toifalarga kiritilmagan davlat 
tovarlari va xizmatlari kiradi.

---

99
a. safarlar norezidentlar tomonidan biror-bir mamlakatga safar davomida o’z 
ehtiyojlariuchun, yoki biror-bir shaxsga olib borish uchun xarid qilingan barcha 
tovar va xizmatlar kiradi. Safar xarajatlariga tovarlar, mahalliy transport 
xizmatlarini to’lash, joylashish, ovqatlanish va boshqa xizmatlar uchun xarajatlar 
kiradi.
b. qurilish xizmatlari o’z ichiga ham pudratchi tomonidan ishlab chiqarilgan 
mahsulotning to’liq bahosi, ham pudratchi tomonidan mahalliy manbalardan 
olingan, tovarlarning importi va eksportiga kiritilmagan har qanday tovar va 
xizmatlarni oladi. 
c. boshqa toifalarga kiritilmagan davlat tovar va xizmatlari, boshqa aniq 
moddalar bo’yicha taqsimlanmaydigan bir qator elementlarni o’z ichiga oladi.
Jadval 3.