Bilim Ta’l Ta’l “oliy m sohasi: lim sohas lim yo’na oliy V t y matem

Makroiqtisodiy ayniyatlar. 
Pul va tovar oqimlari hajmlarining bir xilligidan 
kelib chiqib, 1911 yilda Irving Fisher makroiqtisodiyotda muhim ahamiyatga ega 
bo’lgan miqdoriy tenglama deb nom olgan ayniyatni ishlab chiqqan: 
M*V = Q*P 
bu erda: M – pul massasi hajmi; V – pul aylanish tezligi; Q – real ishlab 
chiqarilgan YAIM; R – YAIM deflyatori. 
Q*P – nominal YAIM, ya’ni pulga talab bo’lsa, M*V – pul taklifini 
ifodalaydi.
Yuqorida keltirilgan tenglama daromadlarning doiraviy aylanishini ko’rsatadi. 
Yana bir makroiqtisodiy ayniyat bo’lib YAIMni hisoblashning ishlab 
chiqarish usuli hisoblanadi, ya’ni
YAICH – OI = YAIM. 
Boshqa makroiqtisodiy ko’rsatkichlarni hisoblashdagi boshqa ayniyatlarni 
davom ettirish mumkin. 
YAIM + xorijdan olingan sof omil daromadlari = YAMD 

---

51
YAMD – asosiy kapital iste’moli = SMD (sof milliy daromad) 
SMD – bilvosita soliqlar + subsidiyalar = MD (milliy daromad) 
Yuqorida keltirilgan barcha makroiqtisodiy ayniyatlar MHTdagi asosiy 
agregatlarni hisoblashda qo’llaniladi. 
Xarajatlar usuli bo’yicha YAIM quyidagicha aniqlanadi: 
YAIM=UPI+INH+JPI+SE , 
bu erda: YAIM – yalpi ichki mahsulot; UPI – uy xo’jaliklarining pirovard iste’mol 
xarajatlari; INH – investitsiya xarajatlari; JPI– davlatning tovar va xizmatlarni 
xarid qilish xarajatlari (joriy pirovard iste’mol xarajatlari); SE – sof eksport 
(eksport – import). 
Jamg’arish va investitsiya ayniyati quyidagi ko’rinishga ega: 
JA = YAIM – UPI – JPI, 
UPI+ JPI + INH = JA + UPI + JPI, 
yoki 
INH = JA. 
O’z navbatida, jamg’arish(JA): xususiy jamg’arma (HJ), davlat jamg’armasi 
(DJ) va tashqi dunyo jamg’armalarini (TJ) qamrab oladi, ya’ni
JA = HJ + DJ + TJ. 
Xususiy jamg’armalar quyidagicha shakllanadi: