|
’
1000
527,5
24487
1000
21,5
‰
2015
`
A tug
’
1000
734,1
31571,3
1000
23,25
‰
12
Bu yerda:
N
0
– oldingi yilda tug’ilgan bolalar soni
N
1
– joriy yilda tug’ilgan bolalar soni
m-joriy yilda o’lgan bolalar soni
Tabiiy o`zgarish koeffitsiyenti quyidagicha aniqlanadi :
yoki
Aholining nikohdan o`tish va nikohdan ajralish koeffitsiyentlari quyidagicha
aniqlanadi :
Bu yerda:
. `
nik o tish
K
– nikohdan o`tish koeffitsiyenti
. `
nik o tish
A
– nikohdan o`tgan aholi soni
A
– o’rtacha aholi soni
.
.
nik ajr
K
– nikohdan ajralish koeffitsiyenti
.
.
nik ajr
A
- nikohdan ajrashgan aholi soni
Aholi soni nafaqat tabiiy harakat natijasida o’zgarmasdan, balki mehanik
harakat natijasida ham o`zgaradi. Aholiining mexanik harakatini migratsiya
ko’rsatkich nomi bilian yuritiladi.
Aholi migratsiyasi mutloq va nisbiy ko`rsatkichlar asosida hisoblanadi:
Migratsiya mutloq ko’rsatkichi
A
mig
=A
kel
- A
ket
A
kel
– ko’chib kelgan aholi soni;
A
ket
– ko’chib ketgan aholi soni.
.
1000
2
3
1
3
А
A
A
K
l
o
tug
to
1000
)
(
'
'
'
'
`
'
to
tug
o lm
K
K
K
. `
. `
1000
nik o tish
nik o tish
A
K
А
2000
` `
A o`l
1000
135,6
24487
1000
5,5
‰
2015
` `
A o`l
1000
152,0
31571,3
1000
4,81
‰
.
.
.
.
1000
nik ajr
nik ajr
A
K
А
13
O’zbekiston Respublikasi aholisining mexanik harakati ko’rsatkichlari
dinamikasi (ming kishi)
(1.4 jadval)
4
4
O`zbekistonda ijtimoiy rivojlanishi va turmush darajasi statistik to`plam” 2016 y. 10-11.b.b.
Yillar Aholinin
g
o’rtacha
soni
Ko’chib
kelganla
r soni
Ko’chib
ketganla
r soni
Migratsi
ya
saldosi
Ko’chib
kelganlar
koeffitsient
i,
%
0
Ko’chib
ketganlar
koeffitsie
nti,
%
0
Migratsiya
koeffitsiyen
ti, %
0
2000
24650,4 145,8 212,5 -66,7 5,9
8,6
-2,7
2001
24964,4 151,8 229,6 -77,8 6,1
9,2
-3,1
2002
25271,8 152,8 236,1 -83,3 6,0
9,3
-3,3
2003
25567,6 139,7 232,7 -93,0 5,5
9,1
-3,6
2004
25864,3 147,4 243,5 -96,1 5,7
9,4
-3,7
2005
26167,0 144,7 243,4 -98,7 5,5
9,3
-3,8
2006
26488,2 144,0 209,2 -65,2 5,4
7,9
-2,5
2007
26868,0 151,2 214,3 -63,1 5,6
7,9
-2,3
2008
27302,8 149,7 195,8 -46,1 5,5
7,2
-1,7
2009
27767,4 138,1 187,7 -49,6 5,0
6,8
-1,8
2010
28562,4 139,7 183,8 -44,1 4,9
6,4
-1,5
Kelganlar koeffitsienti (
kel
K
)
А
KEL
K
kel
1000
Ketganlar koeffitsienti(
ket
K
)
А
KET
K
ket
1000
Mexaniq o’zgarishi koeffitsienti(
'
mo
K
)
А
KET
KEL
K
mo
1000
)
(
'
14
Ketganlar koeffitsiyenti (
ket
K
)
‰
6
,
8
4
,
24650
1000
5
,
212
1000
:
2000
А
KET
K
yil
ket
‰
1
,
7
3
,
29774
1000
6
,
210
1000
:
2012
А
KET
K
yil
ket
Kelganlar koeffitsiyenti (
kel
K
)
‰
7
,
5
3
,
29774
1000
7
,
169
1000
:
2012
‰
9
,
5
4
,
24650
1000
8
,
145
1000
:
2000
А
KEL
K
yil
А
KEL
K
yil
kel
kel
Mexanik o’zgarish koeffitsiyenti(
'
mo
K
)
‰
4
,
1
3
,
29774
1000
)
6
,
210
7
,
169
(
1000
)
(
:
2012
‰
7
,
2
4
,
24650
1000
)
5
,
212
8
,
145
(
1000
)
(
:
2000
'
'
А
KET
KEL
K
yil
А
KET
KEL
K
yil
mo
mo
1.5.-jadval
Aholi harakati ko’rsatkichlari
№
Ko’rsatkichlar
Hisoblash tarkibi
Izohlar
I. Tabiiy harakat ko’rsatkichlari
1. Tug’ilish
koeffitsiyenti
(
t
K
)
А
A
K
tug
t
1000
'
'
tug
A
-tug’ilganlar soni
-aholining o’rtacha soni
2. O’lim koeffitsiyenti
(
'
o
K
)
А
A
K
l
o
o
1000
'
'
l
o
A
'
-o’lganlar soni
3. Mutloq tabiiy
o’zgarishi (
'
TO
)
l
o
tug
A
A
TO
'
'
'
4. Tabiiy o’zgarishi
koeffitsiyenti (
'
to
K
)
А
A
A
K
l
o
tug
to
1000
)
(
'
'
'
2011
29339,4 136,6 184,1 -47,5 4,7
6,3
-1,6
2012
29774,3 169,7 210,6 -40,9 5,7
7,1
-1,4
15
yoki
'
'
o
t
to
K
K
K
5. Maxsus tug’ilish
koeffitsiyenti (
mt
K
)
А
A
K
tug
mt
1000
.
'
– 15-49 yoshdagi
ayollarning o’rtacha soni
6. Maxsus,
1
yoshgacha
bolalar o’limi
koeffitsiyenti (
'
bo
K
)
0
3
1
1
3
2
'
1000
N
N
K
bo
m – joriy yilda tug’ilganlar
sonidan 1 yoshgacha o’lganlar
soni;
N
0
va N
1
-o’tgan va joriy yilda
tug’ilganlar soni
II. Mexanik harakat ko’rsatkichlari
7. Kelganlar
koeffitsiyenti
(
kel
K
)
А
KEL
K
kel
1000
KEL
-mazkur aholi punktiga
domiy yashash uchun kelgan
aholi soni
8. Ketganlar
koeffitsiyenti
(
ket
K
)
А
KET
K
ket
1000
- mazkur aholi punktidan
boshqa aholi punktiga doimiy
yashash uchun ketganlar soni
9. Mexanik
o’zgarish
koeffitsiyenti (
'
mo
K
)
А
KET
KEL
K
mo
1000
)
(
'
Yoki
ket
kel
mo
K
K
K
'
Aholini takror barpo etish jarayonini tavsiflash uchun statistika darsliklarida
rus zemstvo statistiki V.N.Pokrovskiy nomi bilan bog’liq bo’lgan “Hayotiylik
koeffitsiyenti” ni hisoblash tavsiya etilgan.
Hayotiylik koeffitsiyenti tug’ilganlar sonini o’lganlar soniga bo’lish yo’li
bilan aniqlanadi:
Bu ko’rsatkich tug’ilish koeffitsiyentini o’lish koeffitsiyentiga bo’lish yo’li
bilan ham aniqlanishi mumkin. Agar bu nisbat natijasi 1 dan katta
Част ь
рисунка
с
идент ификат ором
от ношения
rId109
не
найдена
в
файле
.
'
O
T
K
h
1
'
o
t
K
K
16
bo’lsa, u holda mazkur regionda tabiiy o’sish sodir bo’lgan, agar bu nisbatan 1 dan
kichik
bo’lsa, u holda mazkur regionda aholining kamayishi sodir bo’lgan. Demak
hayotiylik koeffitsiyentining o’sishi aholi sonining oshishiga olib keladi va
aksincha.
1.3. Aholining kelajakdagi sonini bashoratlash (prognozlash)
Makroiqtisodiyotning bo’lajak istiqbolini oldindan rejalashtirish, eng avvalo,
aholining kelgusida o’zgarishini istiqbolini aniqlashdan boshlanadi. Aholining
istiqbolda ko’payishini begilash: kelgusida shakillanadigan demografik tarkibiy
o’zgarishlarni aniqlash; hududiy miqyosida aholining tabiiy ko’payishi va
migratsiya ko’lamini tahmin qilish; mehnat tarkibiy o’zgarishini oldindan athlil
qilishdan iboratdir.
Aholining istiqboldagi sonini hisoblash
global
va
yoshini siljitish
usullari
yordamida hisoblash mumkin.
Global
usulda hisoblashda aholining yil boshidagi sonini (A
0
), tabiiy
o’zgarishi (K
to’
) yoki umumiy o’zgarishi koeffitsentlari boshlang’ich ma’lumot
vazifasini bajaradi. Buni quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
bu yerda A
1
va A
0
-aholining joriy yil oxiridagi va keyingi yil boshidagi soni;
'
to
K
-tabiiy o’zgarish (yoki umumiy o’zgarish) koeffitsiyentlari;
Aholinig istiqboldagi sonining quydagi formula bilan ham aniqlash mumkin.
t
z
o
Kum
A
1000
`
.
1
0
Bu yerda:
. `
-umumiy o`sish koeffitsiyenti
Masalan O’zbekiston Respublikasining 2012 yil o’rtacha aholi soni 29555.4
ming kishini tashkil etadi. Yil davomida 625.1 ming bola tug’ildi, shu yili
o’lganlar soni 146,0 ming tashkil etadi.Yil davomida migratsiya saldosi (-40.7)
kishini tashkil etgan. Keltirilgan ma’lumotlar, asosida Respublikada tabiiy va
mexanik taxlil qilish natijasida quydagi ko’rsatkichlarga ega bo’ladi:
'
2
1
'
0
1
1
1
to
to
К
К
А
А
;
'
2
1
'
1
2
1
1
to
to
К
К
А
А
va h.k.
1
'
o
t
K
K
17
Tug’ilish koeffitsiyenti 21.2%; o’lim koeffitsiyenti 4.9% tashkil etgan
bo’lsa, u holda tabiiy o’sish koeffitsiyenti;
K
tab
=K
tug’
-K
o’l
=21.2-4.9=16.3%
o
tashkil etgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
