Beynin I i m I i -js

o lm a d ığ ı, ne de olsa nasıl cezalandırılacağını belirleyecektir. Ç o c u ­
ğ u n u z boya k alem iyle duvara yazdığında onu cezaland ırab ilirsin iz,
am a aynı şeyi bir uyurgezerlik anında yapm ışsa ceza la n d ırm a zsı­
nız. İyi de neden? İki durum da da aynı beyne sahip aynı çocu k
değil m idir söz k onusu olan? Fark, aslında sizin özgü r iradeyle
ilgili sezgilerinizde yatar. Birinci durum da ço cu ğ u n u z özgü r irade­
ye sahiptir, İkincisinde değildir. Birincisinde yaram azlığı seçm işken
İkincisinde yalnızca bilinçsiz bir m akinedir; siz de birincisinde onu
kusurlu bulurken, diğerinde bulm azsınız.
H ukuk sistem i de paylaşır bu sezginizi: D avranışlardan sorum lu
olm ak , istem li kontrol ölçüsünde geçerlidir. Kenneth Parks kayın­
validesini öldürdüğünde uyanıksa idam edilir; uykudaysa beraat
eder. Benzer şekilde, birinin yüzüne vurursanız, m ahkem e bunun
bir saldırganlık eylem i mi olduğu, yoksa sizin hem iballism us (kol
ve bacakların şiddetle sağa sola savrulduğu bir bozukluk) kurbanı
mı olduğunuzu bilmek isteyecektir. K am yonunuzla yol kenarın­
daki bir meyve tezgâhına daldığınızda ise kam yonu deli gibi mi
sürdüğünüz yoksa o sırada bir kalp krizi mi geçirm iş olduğunuz
önem taşıyacaktır. Bu ayrımların hepsi de, özgür iradeye sahip o l­
duğum uz varsayımı çevresinde dönm ektedir.
Peki sahip m iyiz, yoksa değil miyiz? Bilim “e v e t” dem enin yolu­
nu henüz bulam am ış olsa da sezgilerim iz “ hayır” dem ekte epeyce

---

S O R U M L U T U T U L A B İ l.İ R L İ K S O R U S U N E D E N Ö Z Ü N D E Y A N L I Ş T I R ?
zorlanmaktadır. Y üzyıllar siircn tartışmaların sonucunda özgür
irade hala açık, geçerli ve önemli bir bilimsel problem olmaya