Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti fizika fakulteti

4-rasm. Ekvivalent induktivlik sxemasi
Unda o’zgarmas kuchlanish manbai ko’rsatilmagan. Rasmga ko’ra, tranzistorning emitter — kollektor oralig’iga ulangan o’zgaruvchan kuchlanishningbir qismi R S — zanjir orqali uning bazasiga uzatiladi. Agar R va S elementlar shunday bo’lsaki, R››1/wc tengsizlik bajarilsa, RS— zanjirdan o’tadigan tokning fazasi U kuchlanish fazasi bilan mos tushadi. Lekin Uc kon­densator kuchlanishi undan 90° orqada qoladi. Kondensator kuchlanishi bazaga taʼsir etgani uchun kollektor tokini boshqaradi va u bilan mos fazada o’zgaradi. Shuning uchun I_k tok U kuchlanishdan 90° orqada qoladi. Demak, sxemadagi tranzistor U kuchlanishga induktiv qarshilik taʼsirini ko’rsatadi: X_L = U/I_k = wL_ekv yaʼni tranzistor L_ekv= U/wI_k induktivlikka ekvivalent bo’ladi

2.3. Mikrosxemalarni belgilash
IMSlarning turlarini aniqlash GOST 18682—73 tasdiqlagan shartli belgilar asosida olib boriladi. U mikrosxemaning qanday shakl va texnologik asosda ishlab chiqarilganini, qanday maqsad uchun ishlatish mumkinligini hisobga oladi. Ko’p mikrosxemalar manba kuchlanishining kattaligi, kirish va chiqish qarshiligi, signal satxi kabi kattaliklarni hisobga olgan holda to’plamlar— seriyalarga birlashtiriladi. Bir seriyaga kiradigan mikrosxemalar shunday tanlanadiki, ulardan bir butun radio­elektron aurilmani yasash mumkin bo’lsin.Yasalish shakli va texnologiyasiga qarab IMS lar 3 ta guruhga bo’linadi va raqamlar orqali ifodala­nadi:
a) 1, 5, 6, 7— yarim o’tkazgichli mikrosxema;
b) 2, 4, 8— duragay mikrosxema;
v) 3— pardasimon, vakuumli, keramikali (sopol) mikrosxema.
Mikrosxema belgisida uning seriyasi raqamlar bi­lan ifodalanadigan ikki elementdan tashkil topadi. Unda birinchi raqam mikrosxemani yasashdagi shakl va texnologiyasini ifodalasa, ikkinchisi — ikki xonali (eskicha) yoki uch xonali (yangicha) raqam — seriyaning tartib nomerini ko’rsatadi. Masalan, 1801 seriya 801 tartib nomerli yarim utkazgichli IMS deb o’qiladi. 252 seriya-52-nomerli duragay mikrosxemadir.Qanday maqsadga xizmat qilishiga qarab IMS lar yana guruh bo’limlari (podgruppa) va ko’rinishga ajratiladi. (Masalan, generatorlar, kuchaytirgichlar, manti­qiy elementlar va boshqalar). U mikrosxema, belgisida seriyadan keyin yoziladigan ikki xarf bbilan ifodala­nadi: GS — garmonik tebranish generatori – D.F.- fazaviy detektor, U.V-yuqori chastotali kuchaytirgich, UN — past chastotaviy kuchaytirgich, V X — mikrokalku­lyator va boshqalar. Ular mikrosxemalarni belgilash jadvallarida ko’rsatiladi. Mikrosxema belgisining oxirida A dan Y gacha bo’lgan xarflar bo’lishi mumkin. Ular bir turdagi mikrosxemaning parametrlaridagi farqni ifodalaydi. Mikrosxema belgisida seriya belgisidan oldin K, KM, KN, KR va KA xarflar yozilgan bo’ladi. Ular mikrosxemani ishlab chiqargan zavoddan qabul qilib olinganlik shartini ifodalaydi. Bunda K xarfi mikro­sxemaning keng qo’llanish maqsadida ishlab chiqarilganini bildiradi. Masalan, K155IE 7 deb belgilangan mikrosxema quyidagicha o’qiladi: Keng qullanish maqsadida ishlab chiqarilgan 155 seriyadagi 7 tartibli (nomerli) schetchik (hisoblagich) vazifasini bajaradigan yarim o’tkazgichli mikrosxema; seriya tartibi (nomeri) 55. qobiqsiz mikrosxemalar belgisida seriya raqami oldidan B xarfi, oxirida esa, chiziqchadan keyin biror raqam qo’yiladi. Bu raqam mikrosxemaning qanday shaklda yasalganligini ifodalaydi.