Berdaq atinda

Sinekdoxa. Qaraqalpaq tilinde sóz mánisiniń awısıwınıń taǵı bir usılı sinekdoxa bolıp esaplanadı. Bul usıl boyınsha pútinniń ornına bólegin, bólshektiń ornına pútindi, birliktiń ornına kóplikti, kópliktiń ornına birliktiń almasıp jumsalıwı arqalı da sózler awıspalı mánige iye boladı. Bunda da sóz arqalı atalatuǵın zat, qubılıslardıń óz-ara jaqınlıǵı, baylanısı esapqa alınadı. Mısalı, Sarı murttıń qamshını siltep úyrengen qolı bul saparı da qáte jibergen joq (İ.Yusupov). Biykesh-aw, kúyewler kelip tur, tósek salıp qoy, házir úyge kiredi (Á.Ótepov). Ulıńdı bende qılǵandı, Qızıńdı olja qılǵandı (Qoblan). Bulardaǵı sarı murt degende biz adamdı túsinemiz, yaǵnıy bunda kóplik sandaǵı sóz birlik sandaǵı sózdiń ornına qollanılǵan. Ulıńdı, qızıńdı degende tek bir uldı hám qızdı emes, al bir urıwǵa tiyisli bolǵan ul hám qızlardıń kópligin túsinemiz, yaǵnıy bunda kóplik sannıń ornına birlik san mánisin bildiretuǵın sóz qollanılıp tur.


Qadaǵalaw ushın sorawlar

1. 
   Sózdiń mánisi degenimiz ne?
   
2. 
   Sózlerdiń leksikalıq hám grammatikalıq mánisi degenimiz ne?
   
3. 
   Bir mánili hám kóp mánili sózlerge qanday sózler kiredi?
   
4. 
   Sózdiń tuwra hám awıspalı mánisi degenimiz ne?
   
5. 
   Sózdiń mánisiniń awısıw usıllarına neler kiredi?
   

Ádebiyatlar

1. 
   Бердимуратов Е. Ҳәзирги қарақалпақ тили. Лексикология. Нөкис, 1994
   
2. 
   Насыров Д., Бекбергенов А. Русша-қарақалпақша лингвистикалық терминлер сөзлиги. Нөкис, 1992.
   
3. 
   Бекбергенов А. Қарақалпақ тилиниң стилистикасы. Нөкис, 1990.
   
4. 
   Da’wletov A. Til bilimi tiykarlari’. No’kis, 2013.
   

10-tema. Omonimler, sinonimler, antonimler


Joba:

1. 
   Omonimlerdiń kóp mánili sózlerden ózgesheligi.
   
2. 
   Leksikalıq hám grammatikalıq sinonimler.
   
3. 
   Antonimlerdiń jasalıwı.